Xitay hökümiti metbu'atlargha bolghan kontrolluqni yenimu kücheytti

• Muxbirimiz arzuning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Xitay metbu'atlirining bashqa jaylardiki tenqidiy xewerlerni élan qilishi, xitayda bashqa rayonlarni nazaret qilish dep atilidu. Xongkong "mingbaw" gézitining xewirige qarighanda, xitay kompartiyisi merkiziy komitéti ish béjirish ishxanisi yéqinda her qaysi metbu'at orunlirigha chüshürgen höjjitide, merkez derijilik metbu'atlar, yerlik orunlarni tenqid qilidighan uchurlarni bergende, alaqidar uchurlar choqum tenqid qilin'ghuchi orun'gha mes'ul bolghan partiye komitétigha uqturulushi kérekliki körsitilgen hemde yerlik metbu'atlarning bashqa jaylardiki tenqidiy uchurlarni bérishi asasen cheklen'gen.

Uningda, axbarat orunlirining xitay kompartiyisining intizam - tüzümlirige ri'aye qilish telep qilin'ghan. Höjjette yene, chiriklikke qarshi xewerlerni bergende, "choqum kadirlar sépidiki asasiy éqimni mu'eyyenleshtürüsh, partiye we sotsiyalistik tüzümning ewzellikini mu'eyyenleshtürüsh kérek" déyilgen.

Metbu'at sahesi üchün yene bir qehritan qish

Xitay kompartiyisining idé'ologiye sahesini kontrol qilishigha, bashqa héchqandaq bir siyasiy partiye teng kélelmeydu. Idé'ologiye sahesige mes'ul emeldarlarmu xitay kompartiyisining ichide öz aldigha bir sistéma shekillendürgen.

Shangxeyde chiqidighan "dunya iqtisadiy yölünüsh géziti" ning sabiq tehriri, nöwette amérikida turushluq jang wéygoning bildürüshiche, yéqinda xitay kompartiye merkiziy komitéti bir yürüsh idé'ologiye sahesidiki teshwiqatni kücheytish höjjiti chüshürgen bolup, bu xitaydiki axbarat sahesining yene bir qehritan qishqa düch kelgenlikidin dérek béridiken. U bu heqte mundaq deydu:

"Bashqa rayunlarni nazaret qilish shekli, xitay axbarat xadimlirining xitaydiki nöwettiki weziyetni chiqish qilip tapqan bir xil xelq nazaritini yolgha qoyush usuli idi. Bu xitayda jama'et pikri nazaritini azraq bolsimu ishqa ashuridighan yol hisablan'ghan. Shunga, xitay hökümitining buni cheklishini bir xil arqigha chékinish dep qaraymen".

Axbarat orunlirining siyasiy wezipisi

Xongkong "mingbaw" gézitining xewiride éytilishiche, merkiziy komitét ish béjirish bashqarmisi höjjitide axbarat orunliridin siyasiy xewerlerni bérishte " toghra" yölünüshte ching turupla qalmastin, belki ijtima'iy we turmush xewerliridimu yölünüshke diqqet qilishni telep qilghan. Uningda yene dölet ichidiki xewerlerla emes, belki xelq'ara xewerlerni bérishtimu choqum partiye belgiligen yölünüshte ching turush kérek dep körsitilgen. Höjjette tekitlinishiche, jama'et pikri éqimini " toghra" yölünüshte tutup turush , axbarat orunlirining siyasiy wezipisi iken.

Béyjing uniwérsitéti axbarat fakoltétining sabiq mu'awin proféssori, nöwette amérikida turiwatqan jyaw gobyaw ependi, jama'et pikri éqimini kontrol qilishning xitay kompartiyisining ezeldin ching turup kelgen prinsipi ikenlikini bildürüp mundaq dédi:

"Xitay hökümiti ezeldin xewerlerning siyasiy yölünüshni tekitlep kelgen. Ilgirimu xitay her qandaq xewerning yölünüshini kontrol qilatti. Emma bundaq ochuq höjjet chüshürüp tekitlishi belkim bir yéngiliqtur. Metbu'atlar öz rayunini nazaret qilalmisa, bashqa rayunlarnimu nazaret qilalmisa, bu elwette bir xil arqigha chékinish. Metbu'atlarni téximu késhenlesh. Bundaq kétiwerse, xelqning naraziliqi qozghilidu. Xitay kompartiyisi yalghuz qélip, hemmining qarshiliqigha uchraydu".

Höjjetni xitay kompartiyisi merkiziy teshwiqat bölimi chiqarmasliqning sewebliri

Ilgiri axbarat we idé'ologiye jehettiki xizmetler heqqidiki höjjetlerning köp qismini xitay kompartiyisi merkiziy teshwiqat bölümi chiqiratti. " Teshwiqat bölümige jaza yürüsh qilayli" dégen maqalining aptori jyaw gobyawning mulahize qilishiche, xitay kompartiyisi merkiziy teshwiqat bölümining nami barghansiri nacharlashqachqa, bu qétimqi höjjetni xitay kompartiyisi merkiziy komitétining ish béjirish ishxanisi chiqarghan bolushi mumkin iken. Jyaw gobyaw ependi mundaq deydu:

"Ötken yili teshwiqat bölümige jaza yürüsh qilayli digen maqalem élan qilin'ghandin kiyin, men merkiziy teshwiqat bölümining bezi rolining ajizlashqanliqini his qildim. Eslide teshwiqat bölümi élan qilishqa tigishlik bezi höjjetler bashqa orunlar arqiliq chiqiwatidu. Ötken yili aliy mektep oqughuchilirining siyasiy idiye xizmitini kücheytish heqqidiki bir höjjetnimu xitay ichki kabénti élan qilghanliqigha diqqet qildim. Ilgiri bularning hemmini teshwiqat bölümi chiqiratti" .

Emma jang wiygoning qarishiche, xitay merkizi teshwiqat bölimining hoquqi ajizlashqanliq ipadisi körüliwatqan bolup, bu xitay kompartiyisining ichki qismida qalaymiqanchiliq barliqidin dérek béridiken. U mundaq deydu:

"Xitay kompartiyisining idé'ologiye sahesini kontrol qilishigha, bashqa héchqandaq bir siyasiy partiye teng kélelmeydu. Idé'ologiye sahesige mes'ul emeldarlarmu xitay kompartiyisining ichide öz aldigha bir sistéma shekillendürgen. Ularning hoquqi xélila chong. Emdi hazir xitay merkiziy komitéti ish béjirish bashqarmisining bash bolup höjjet chüshürishi, xitay kompartiyisining yuqiri derijilik emeldarliri arisidimu merkiziy teshwiqat bölümige narazi bolghanlarning barliqini körsitidu. Merkizi ish béjirish bashqamisining biwaste axbarat we jama'et pikrini bashqurushqa qatnishishi shundaqla yene, xitaydiki siyasiy tüzülmide qalaymiqanchiliq barliqidin dérek béridu.

Xitay hökümiti buning aldida yene mexsus oqturush chiqirip, en'eniwiy metbu'atlardin sirt, intérnéttiki uchur we munazirilernimu nazaret qilishni kücheytishni telep qilghan. Bezi melumatlarda, xitayning her qaysi jaylarda intérnét " obzorchi" lirini yallap, intérnétte pikir éqimini kontrol qilishqa urunuwatqanliqi körsitilgen idi. (Arzu)