Tibetlik ayal yazghuchi xitay hökümitining bésimigha duch kelmekte


2006.10.11

Xitay hökümitining siyasitige qarshi öktichiler, xitay da'irilirining u'a'undin buyan, puqralarning erkin sözlesh heqqini qattiq kontrol qilip kelgenlikini, bolupmu hökümetke qarshi öktichiler shuningdek xitay bolmighan milletlerning erkin pikir bayan qilish hoquqini tartiwalghanliqini bildürmekte.

Yéqinda xelq'ara kechürüm teshkilati, xitay da'irilirining tibet yazghuchisi wusér xanim hazirlighan éntérnét tor bétini taqiwetkenlikini qattiq eyiblidi. Metbu'atlarning wusér xanim heqqide bergen melumatlirigha qarighanda, u lasada neshr qilinidighan "tibet edebiyati" ning bash tehriri bolup, xitay hökümitining tibetke qaratqan siyasitige qarshiliq bildürgen tunji tibet yazghuchisi hésablinidiken.

Wusér xanimning eserlirining köpinchisi xitay tilida yézilghan bolup, uning eserliride tibet tarixi, tibet medenyiti we dini örp ‏- adetliri teswirlen'gendin sirt, yene xitay hökümitining tibetke xitay köchmenlirini yötkep kelgendin kéyin, tibette yüz bériwatqan özgirishler, bolupmu tibet xelqining asmiliyatsiye bolushqa qarap yüzliniwatqanliqi eger buning üchün jiddiy tedbir élinmisa tibet xelqining yoq bolup kétidighanliqi dadilliq bilen teswirlen'gen.

Wusér xanim, bu ehwallarni yalghuz özi yazghan eserliridila gewdilendürüp qalmastin, u yene mezmuni nahayiti mol bolghan bir tor béti échip, mezkur tor bette tibetlerning kélip chiqishi, tarixi, medenyiti we tibetliklerning özige xas bolghan alahidilikliri teswirlen'gen resimler, ziyaret xatirisi, ochérék, we hikayiler ni élan qilghan iken.

Mezmuni mol bolghan mezkur tor betni, yalghuz xitaylarla körüp qalmastin chet'ellikler bolupmu tibet medenyitini tetqiq qiliwatqan alim we mutexessislermu körgen shuningdek bu tor bétidin ünümlük paydilan'ghan.

Emma xitay hökümiti, wusér xanimgha, tor bétining mezmunini bek kéngeytiwetmeslik heqqide bir qanche qétim agahlandurush bergen bolup, bu yil 9 ‏- ayning axiri tor betni pütünley taqiwetken.

Lasadin ziyaritimizni qobul qilghan wusér xanim, hökümetning uning uzun yil ejir qilip achqan tor bitini taqiwetkendin kéyin, qandaq bir hésyatqa kelgenliki heqqidiki su'alimizgha jawab bérip, mundaq dédi:

"Hökümet yalghuz méning tor bétimni taqiwetti, lékin ular méning qelbimni, yürükimdiki hésyatimni hergiz taqiwitelmeydu, men buning bilen hergiz toxtap qalmaymen, men tor bétimde teswirlen'gen mezmunlarni emdi dunyagha jakarlaymen".

Amérikidiki bir uniwérisitétta oquwatqan jyashi isimlik tibetlik yash, özining amérikigha kélishtin burun uda ikki yil, wusér xanim achqan tor betni körüp, uningdin köp bilim igiligenlikini éytti. U sözide mundaq dédi:

"Men wusér xanim ishligen tor betni, hemmidin tibet dinigha a'it bölümini intayin yaxshi körgen idim, chünki din biz tibetlik yashlarni bashqa yat millettin periqlendürüp turidu we ata - bowilirimiz saqlap kelgen dinimizgha warisliq qilishimizgha türtkilik rol oynaydu, bu tor betning étilip qélishi tibet yashliri üchün bir chong yoqitish hésablinidu". (Eqide)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.