Uzun yil nazaret astigha élin'ghan baw tung erkin halda chet'el muxbirlirining ziyaritini qobul qildi


2007.01.03

2008 ‏- Yili ötküzilidighan béyjing olimpik tenterbiye murasimigha maslishish üchün, béyjing da'iriliri 2007 ‏- yili 1 ‏- ayning 1 ‏- küni xelq'ara metbu'atni öz ichige alghan halda metbu'at erkinlikige keng da'iride yol qoyidighanliqi heqqidiki shu'arni otturigha qoydi. Biraq teywen we xongkong muxbirlirining xitay chong quruqluqida ziyaret élip bérishi cheklimige uchrap kelmekte iken.

Roytérs agéntliqining muxbiri xitay kompartiyisining sabiq bash sékrétari jaw ziyangning katipi baw tung ependini yüzmu ‏- yüz ziyaret qildi. Izchil türde xitay hökümiti teripidin nazaret astigha élinip kéliwatqan baw tungning chet'el muxbirlirining biwaste ziyaritini qobul qilalishi, xitayda bir qeder ilgirileshlerning meydan'gha kéliwatqanliqini körsitidu. Dimek bu xitaydiki bir yaxshilinish bolup, kelgüside chet'el muxbirliri xitayda erkin, azade ziyaret qilish imkaniyitige érishelishi mumkin.

Istansimiz muxbiri seyshenbe küni baw tung ependi bilen téléfun ziyariti élip bérish üchün etigendin bashlap chüshtin kéyin'giche téléfun bilen hepileshken bolsimu, öyde téléfun turupkisini alidighan adem chiqmighan. Axiri muxbir bawtong ependi a'ilisidikilerdin birining qol téléfunigha téléfun urup, intayin teslikte baw tung ependi bilen sözlishish imkaniyitige érisheligen.

- Bügün etigendin bashlap chüshtin kéyin'ge qeder, öyingizge köp qétim téléfun urdum, emma téléfunni alidighan adem chiqmidi?

- Mesile del mushu yerde, méning öyümning téléfun awazini siz angliyalaysiz, biraq men angliyalmaymen.

- Emeliyette siz öyde ikensiz‏- de.

- Men bügün bir kün kechkiche öydin bir qedem néri ketmidim. Etigen 7 din tartip öyde boldum.

Baw tung ependi, 4 ‏- iyun weqesidin kéyin 1989 ‏- yili 5 ‏- ayda qolgha élinip, 1992 ‏- yili "döletning mexpiyetlikini ashkarilighan" we "eksil'inqilabchi teshwiqat arqiliq qutratquluq qilghan" dégen jinayet bilen 7 yilliq qamaq jazasigha höküm qilin'ghan. 96 ‏- Yili 5 ‏- ayda jaza mudditi toshup türmidin qoyup bérilgen bolsimu izchil türde nazaret astigha élinip, uning chet'el muxbirliri bilen körüshüshi cheklen'gen. 8 Yildin kéyin baw tung tunji qétim chet'el muxbirining ziyaritini erkin halda qobul qilghan.

Baw tung mundaq dédi: méningche bu intayin yaxshi bir ish, xitay téximu keng échiwitishke muhtaj, pütün dunyamu buninggha muhtaj, bu siyaset intayin toghra siyaset bolup, junggoni ilgirileshke bashlaydighan siyaset. Men buning dawamliq mushundaq bolushini ümid qilimen. Men bu siyasetni belgiligen kishining hergizmu pushayman qilmaydighanliqigha ishinimen. Men bu ishning peqet bir mezgilla emes belki izchil mushundaq bolushini ümid qilimen. Bu eslide nahayiti tebi'iy we nahayiti normal bir ish.

- Sizning öyingizning téléfunini héchkim oghurluqche tingshimidi, bu eslide hökümet da'irilirining bu ishni erkin qoyuwitishni xalimaydighanliqini körsitemdu?

- Men bu ishni téléfun idarisi keltürüp chiqarghan kashila dep chüshinishni xalaymen. Chünki men ziddiyetlik bir yekün chiqirishni xalimaymen".

- Birinchi yaniwardin bashlap, yéngi qanun layihesini ijra qilish emelge ashidu, chet'el muxbirliri, teywen hemde xongkong we makaw muxbirliri héchqandaq aldin ruxset almayla, öz xahishi buyiche, xitay chong quruqluqining her qandaq yéride ziyaret élip baralaydu. Emma bu xitay chong quruqluqidiki muxbirlarni öz ichige almaydu. Buninggha nisbeten siz qandaq qarashta ?

- Men néme üchün chong quruqluq muxbirlirining méni ziyaret qilishigha ruxset qilinmaydighanliqini bilmeymen. Men bu yerdiki muxbirlarningmu méni ziyaret qilalaydighanliqigha ishinimen. Lékin bir qanche yildin béri méni xelq géziti, shinxu'a agéntliqi, merkizi téléwiziye istansisi,, yerlik jaylarning metbu'atliri bolsun, héchqandaq jayning muxbiri ziyaret qilip baqqini yoq. Manga oxshash ziyaret qilinmaydighan ademler intayin köp, bolupmu déhqanlar asasen ziyaret qilinmaydu.

Istansimiz muxbiri, téléfun simining sewebsiz toxtap qélishidin ensirep, baw tung bilen uzun sözleshmeslikke qarar bergen.

- Men bu téléfundinmu kashila chiqishidin endishe qiliwatimen.

2005 ‏- Yili jaw ziyang wapat bolghandin kéyin, baw tung " jaw ziyangni eslesh" namliq teziyisini élan qilghan. Baw tung mezkur teziyiside xitay kommunistik partiyisini qattiq eyiblep, sabiq bash sékrétari jaw ziyangning 16 yil nezerbent astigha élinishi, bir tereptin xitay ediliye sistémisining natoghriliqini ashkarilap, yene bir tereptin xitay kommunist partiyisige dagh keltürdi dep qarighan.

Gerche roytérs agéntliqi baw tungni yüzmu ‏- yüz turup biwaste ziyaret qilish pursitige érishken bolsimu, lékin roytérs agéntliqi ikkinchi qétim shangxeylik hoquq qoghdighuchi adwokat chén énlongni ziyaret qilmaqchi bolghanda saqchilarning tosqunluqigha uchrighan. (Eqide)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.