Бирләшкән дөләтләр тәшкилатиниң 59- нөвәтлик йиғини нйо-йоркта ечилди

Бирләшкән дөләтләр тәшкилатиниң -59нөвәтлик йиғини сәйшәнбә күни нйо-йоркта рәсмий ечилип, буниңға бир йүз нәччә дөләтниң рәһбәрлири қатнашти. Йиғинда йәнә, б д т баш секритари кофи аннан вә америка презденти җорҗ W буш сөз қилди.

Бирләшкән дөләтләр тәшкилатиниң -59 нөвәтлик йиғини сәйшәнбә күни б д т ниң нйо-йорктики баш шитабида рәсмий ечилди. Йиғинға дунядики бир йүз нәччә дөләттин кәлгән 64 нәпәр прездент, 25 нәпәр баш министир вә 86 нәпәр ташқи ишлар министири қатнашти. Йиғин ечилиш мурасимида алди билән б д т баш секритари кофи аннан (Kofi Annan ) сөз қилип, хәлқара қанунниң муһимлиқини тәкитлиди.

Кофи аннан сөзидә, ирақ вә оттура шәрқ вәзийити һәққидиму тохтилип, ирақта йүз бериватқан қирғинчилиқ вә ирақ түрмилиридики мәһбусларниң қийин-қистаққа учраш әһваллирини әйиплиди.

Башқиларниң азап чекиватқинини көрмәскә селивелишниң өзи хәтәрлик

Бу қетимлиқ йиғинда кишиләрниң деққитини тартидиған йәнә бир киши америка презденти җорҗ буш болуп, у, кофи аннанниң сөзи ахирлишип узун өтмәй б д т вәкиллири алдида баянат елан қилди. У сөзидә, дуняниң зораванлиқ вә бастуруш һәрикәтлирини көрмәскә селишиға қәтий болмайдиғанлиқини тәкитләп, "дунядики һәр бир дөләт тинчлиқни халайду. Ундақ болғандикин, һәр бир дөләтниң шу тинч дуняни бәрпа қилиш мәҗбурийити бар" дәп әскәртти, һәмдә бирләшкән дөләтләр тәшкилатини өз ичигә алған америкиниң террорлуққа қарши урушини қоллимиған дөләтләр чиқарған мәзкүр қарариниң өзи хәтәрлик икәнликини билдүрди.

У сөзидә йәнә, " башқиларниң азап чекиватқинини вә бәзиләрниң башқиларни бастурушини көрмәскә селивелишниң өзи хәтәрлик." Дәп әскәртти. Һәмдә у, террорлуқ торлири дуняниң қәйиридә һәрикәт қилишидин қәтйнәзәр, америкиниң буни қәтий тармар қилиш ирадисиниң барлиқини, шундақла кәң көләмдә йоқутуш характерлик қоралларға қарши туруп, дуняниң нөвәттики зөрөрийитини әмәлгә ашурушқа мустәһкәм ирадә тиклигәнликини билдүрди. Б д т баш секритари кофи аннан бу қетимлиқ йиғинда, бушниң ирақ урушини әйиплигән болуп, һәтта өткән һәптә әнглийә б б с радио телевизийә ширкитиниң зияритини қобул қилғанда, ирақ урушини "қанунсиз" дәп җакарлиған иди. Җорҗ W буш мәзкүр йиғинда өзиниң ирақ урушини ақлап, бирләшкән дөләтләр тәшкилатиниң иқтидари үстидә тохталди, һәмдә илгири " диктатор" садам һүсәйинниң парис қолтуқи урушида, б д т бихәтәрлик кеңишиниң барлиқ қарарлирини пүтүнләй қобул қилғанлиқини, лекин униңдин кейин он нәччә йил өтүпму, б д т қарарини көзгә илмастин буниңға һечқандақ бой сунмиғанлиқини илгири сүрди.

У сөзидә, " ахири б д т бихәтәрлик кеңиши әгәр садам гепидә турмиса, җиддий ақивәт келип чиқидиғанлиқи һәққидә вәдә қилди. Биз бәргән вәдә орунлиниши керәк. Тинчлиқни қолға кәлтүрүш мәқситидә, бу вәдини бәргәндин кейин, буниңға җиддий муамилә қилиш керәк." Деди.

Буш сөзидә йәнә америка башчилиғидики бирләшмә армийиниң, б д т бихәтәрлик кеңишиниң, садамниң кәң көләмлик йоқутуш характерлик қораллирини йоқутуш тәливини әмәлгә ашурғанлиқини билдүрди.

Инсанпәрвәрлик темилири алаһидә тилға елинди

Буш б д т йиғинида, ирақ уруши вә террорчилиқ мәсилисидин сирт, димократийә, маарип, кәмбәғәлләрни йөләш вә әйдиз қатарлиқ инсанпәрвәрлик темилирида көпрәк тохталди. Буш йәнә бәш йил ичидә әйдизниң алдини елиш программиси үчүн 15 милярд америка доллири ярдәм беридиғанлиқини һәмдә йеза-игилик тәрәққияти вә чәтәлләрдә маарипни илгири сүрүшкә көп күч чиқиридиғанлиқини җакарлиди. Америка җорҗия техника университетиниң хәлқара ишлар мутәхәссиси профессор җон гарвер ) John W . Garver ( Әпәнди прездент бушниң бу йиллиқ б д т йиғинида, өткән йилдикигә қариғанда юмшақ тәләппузда сөз қилишидики сәвәпниң, хәлқарада ирақ урушиға қарши көтүрүлгән наразилиқларни пәсәйтиш үчүн икәнликини илгири сүрди.

Профессор гарвер сөзидә, бушниң инсанпәрвәрлик темисида көпрәк тохтилшиниң, буш һөкүмитиниң хәлқарадики қияпитини яхшилашни мәқсәт қилиштин сирт йәнә, 4 һәптидин кейин америкида өткүзилидиған прездент сайлиминиму нәзәрдә тутқан болиши мумкинликини әскәртти.

Мәзкүр б д т йиғиниға афғанистан презденти хәмид карзай вә ирақ вақитлиқ һөкүмитиниң баш министири ияд алавиму қатнашқан болуп, сәйшәнбә күндики йиғиндин кейин, прездент буш алавини ақ сарайда күтивалиду. Алави йәнә чаршәнбә күни дөләт мәҗлиси алдида баянат бәрмәкчи.

Бирләшкән дөләтләр тәшкилати йиғинида, ирақ, оттура шәрқ вә терроризм мәсилилиридин сирт йәнә нурғун темиларда муназирә елип берилидиған болуп, судандики тоқунушму бу қетимлиқ йиғинда оттуриға қойилидиған муһим темиларниң бирсигә айланди. (Пәридә )