Béyjing saqchiliri kishilik hoquq ishxanisini ushtumtut tekshürdi


2005.08.30

Birleshken döletler teshkilatining yuqiri derijilik emeldari lu'is arbor (Louise Arbour) xanim özining béyjingdiki ziyaritide, xitaydiki kishilik hoquq mesilisi toghriliq xitay dölet re'isi xu jintaw, xitay tashqi ishlar ministiri we edliye ministiri bilen shundaqla bir qisim hökümetsiz teshkilat wekilliri bilenmu körüshmekchi bolghan. Lékin béyjingdin bérilgen xewerde éytilishiche, xitay hökümiti, lu'is arbor xanim béyjinggha yétip kélishtin bir kün burun, mezkur jaydiki kishilik hoquq pa'aliyetchilirini qattiq kontrol qilishqa bashlighan hemde kishilik hoqoq orginining ishxanisida ushtumtut tekshürüsh élip barghan.

Meqset b d t xadimliri bilen körüshtürmeslik

Neq meydanni ziyaret qilghan ruytérs muxbirining melum qilishiche, xitay hökümitining kishilik hoquq pa'aliyetchiliri we kishilik hoquq teshkilatlirini bundaq kontrol qilishidiki meqsiti, ularni birleshken döletler teshkilati teripidin kelgen kishilik hoquq emeldarigha yéqin yolatmasliq iken.

En'giliye b b s radi'o - téléwiziye shérkitining xewerler tor bétide körsitilishiche : xitaydiki kishilik hoquq orginining " shepqet buliqi" namliq ishxana mes'uli xu winjang xanim mezkur ishxanining, birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq emeldari béyjinggha kélishtin bir kün burun, saqchilar teripidin ushtumtut qattiq tekshürülgenlikini ashkarilighan.

Xu winjangning bildürüshiche, saqchilar uning ishxanisidiki kompyutér we barliq matériyallarni bir - birlep tekshürgen hemde u turuwatqan öyning etrapigha adem ewetip, uni 24 sa'et nazaret qilip, uning öydin sirtqa chiqishini tosighan. Yuqiridin chüshken buyruq

Xitaydiki kishilik hoquq orginining "shepqet buliqi" namliq ishxana mes'uli xu winjang xanim özi bir alim bolup, u dawamliq déhqan we ishchi - xizmetchilerning kishilik hoquqini qoghdash, ularning yuqirilap erz qilish qatarliq ishlirigha öz nami bilen arilishidiken. U yene tekshürüsh we puqralar bilen söhbetlishish arqiliq, xelqning naraziliqi heqqide maqalilerni yazidiken.

Xu winjang xanim b b s radi'o- téléwiziye shérkiti muxbirining ziyaritini qobul qilghanda: " bizning bu ishxana héchqandaq siyasi heriketler bilen shughullanmighan, bizning wezipimiz peqet déhqan we ishchi - xizmetchilerni öz ichige alghan, jem'iyetning eng töwen qatlimidiki kishilerning eng asasliq kishilik hoquqini qoghdishigha yardem bérishtin ibaret " dep tekitlep, " saqchilar bundaq bir organ'gha tuyuqsiz hujum qilip, ishni bunchiwala chongaytiwetmigen bolsa bolatti. Ular hazir bizge nurghun tosalghularni yaritip, xizmitimizning rawan élip bérilishigha qiyinchiliqlarni élip kelmekte. Ular hetta bizge 'ishxananglargha meyli qandaq ademning kélishidin qet'iynezer, choqum jama'et xewpsizlik orginigha doklat qilip turushinglar kérek' dep buyruq chüshürdi" dédi.

Qattiq nazaret

Munasiwetlik melumatlargha qarighanda, xitay saqchiliri xu wénjang xanimdin bashqa yene, lyu shyawbo qatarliq bir qisim kishilik hoquq pa'aliyetchilirining keynige kirip, ularning erkin heriket qilishigha tosqunluq qilghan.

Mesilen, béyjingde turushluq öktichi lyu shawboning washin'gtondiki xitay uchur merkizige yollighan xétidin melum bolushiche, xitay dölet re'isi xu jintaw bilen birleshken döletler teshkilatining kishilik hoquq emeldari lu'is arbor xanim xelq qurultiyi zalining ichide kishilik hoquq mesilisi heqqide söhbet élip bériwatqan peytte, qurultay zalining sirtida, öktichilerning insaniy erkinliki qattiq cheklimilerge uchrighan. Lyu shyawboning öyi etrapidimu 5 - 6 neper saqchi mashinisini toxtitip qoyup, uni nazaret qilghan.

Béyjingdin kelgen xet

Radi'omizning ziyaritini qobul qilghan washin'gtondiki xitay uchur merkizining mes'uli chin küydé ependi bu heqte toxtilip mundaq dédi:

" Tünügün lyu shyawbu ependining manga ewetken xétini tapshurup aldim. U xétide, 8- ayning 29 - küni birleshken döletler teshkilatining kishilik hoquq emeldari lu'is arbor xanimning béyjinggha kélip, xu jintaw bilen xitayning kishilik hoquq weziyiti heqqide söhbette bolghanliqini hemde xitay hökümitidin "xelq'ara puqralar hoquqi we siyasiy hoquq nizamnamisi" gha qol qoyushni telep qilghanliqini melum qilish bilen bir waqitta, xitay hökümitining del mushundaq bir peytte, mezkur jaydiki öktichilerni téximu qattiq kontrol qilghanliqini, hetta 6 - 7 neper saqchi xadimining uning öyi etrapida kéche - kündüz gözette bolup, uning sirtqa chiqishinimu cheklewatqanliqini melum qildi. Lyu shyaw boning melum qilishiche, xitay hökümiti hazir peqet unila nazaret qilip qalmay, ilgiri merkiziy ittipaq komitétida ishligen öktichi jang juxu'ani we shundaqla, intérnét tor bétide maqaliler élan qilidighan dangliq yazghuchi we öktichi lyu di qatarliqlarnimu qattiq nazaret qilip turghan".

Numus qilishqa tégishlik bir ish

Ziyaritimizni qobul qilghan washin'gtondiki xitay uchur merkizining mes'uli chin küydé ependi "béyjing hökümitining birleshken döletler teshkilatining kishilik hoquq emeldarini qobul qilishqa maqul bolghanliqini bir xil ilgirilesh dep qarisaqmu, ularning del mushu peytte, özi bilen oxshash pikirde bolmighan öktichilerni bundaq qattiq kontrol qilishi bekmu hedidin ashqanliq. Bu xitayning hazirqi kishilik hoquq weziyitige qilin'ghan bir chong mesxire shundaqla xitay hökümiti üchün intayin numus qilishqa tégishlik bir ish!" dep bildürdi.

Chin küydé ependi sözining axirida yene, xelq'ara jem'iyetning xitaydiki kishilik hoquq mesilisini közitishte, eng aldi bilen mezkur jaydiki öktichilerning, ziyalilarning we shundaqla kishilik hoquqni qoghdughuchilarning bixeterlikini közde tutushini shundaqla ularning eng asasliq kishilik hoquqini yéqindin közitishini ümid qilip mundaq dédi :

" Xelq'ara jem'iyet xitay hökümitige shuni éniq bildürüp qoyushi kérek yeni xelq'ara teshkilatlarning xitaydiki kishilik hoquq mesilisini közitishtiki eng asasiy wezipisi mezkur jaydiki öktichilerning kishilik hoquq ehwalini közitish ikenlikini bildürüp qoyushi kérek. Men birleshken döletler teshkilatining, bu heqte xitay hökümitige qattiq agahlandurush bérishini telep qilimen, chünki bundaq qilinmaydiken, xitay hökümiti yenila dawamliq halda köz boyamchiliq qilip, öz xelqning eng asasliq kishilik hoquqinimu yoshurun depsende qilidu. Shunga xelq'ara jem'iyet kishilik hoquq mesiliside xitaygha qandaq baha bérishning yolini bilishi kérek. Bolmaydiken, bu xil tüzüm xaraktérlik halet menche hergizmu özgermeydu !". (Méhriban)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.