Shénjénda bir Uyghur résturan kütküchisi xitay xéridarlar teripidin öltürülgen

YouTube Diki sin - alghudin élinghan bu sürette, 5 - iyul ürümchi qanliq weqesidin kéyin xitay ölkiliride tirikchilik qiliwatqan uyghurlarning ensizchilikte yashawatqanlighini ispatlaydighan körünüsh körsitilgen bolup, bu süret shu sin - alghu léntisida teswirlengen uyghurning biligidiki xitaylarning pichaq bilen yarilandurghan yarisi körsitilgen.

Uyghur kütküchining öltürülüsh weqesi shénjén shehirining futyen rayonidiki bir musulmanlar résturanida yüz bergen bolup, weqe charshenbe küni kech sa'etlerde kélip chiqqan.

"Xelq géziti"ning mezkur weqe toghrisidiki xewiride, saqchilarning kélip chiqishi shinjyang Uyghur aptonom rayonidin bolghan bir résturan xizmetchisining öltürülüsh weqesige chétishliqi bar, dep qaralghan 7 kishini qolgha alghanliqini ilgiri sürgen.

Weqe shu yerning waqti bilen charshenbe küni kech sa'et 9:20 de yüz bergen bolup, "xelq géziti"ning xewiride, 7 kishining résturan'gha kirip ozuqlan'ghanliqini, bu jeryanda bu kishiler bilen résturanning tursun isimlik kütküchisi arisida "erzimes ishlar" üchün talash - tartish yüz bergenliki, talash - tartish jidelge aylinip, kütküchining öltürülgenlikini bildürgen.

Weqede öltürülgen résturan kütküchisining ismi tursun bolup, "xelq géziti"ning xewiride, 7 kishilik xéridarning ichidiki dong famlilik birsining tursunni pichaq bilen éghir yarilandurghanliqini, tursunning etraptiki futyen xelq doxturxanisigha élip bérilghan bolsimu, lékin qutquzush ünüm bermey qaza qilghanliqini tekitligen.

Biz futyen xelq doxturxanisining jiddi qutquzush bölümige téléfon qilip, ehwalning tepsilatini igileshke tirishqan bolsaqmu, lékin jiddi qutquzush bölümidiki xadimlar bizge uchur bérishni ret qildi.

Jiddi qutquzush bölümining bir kechlik dijorni xadimi, "u kishining ismini bilemsiz, sizge bu xewerni yetküzgen dostingiz uninggha néme ish bolghanliqini éytip bermidimu ? bizning xizmet nöwitimiz almiship ketti. Biz zadi siz dégen bu bimarning bar - yoqliqini bilmeymiz. Uning ismini dep berginingiz bilen u doxturxanigha kélip chiqip ketken bolsa bizde tizimliki qalmaydu. Eger uning tizimliki bolghan teqdirdimu u doxturning tizimlikide bolushi mumkin. Doxtur tizimlikni tatmisigha séliwalghan bolsa biz körelmeymiz. Sizning kompyutérdin izdep béqish teklipingizge kelsek, bizning jiddi qutquzush bölümi késellerni kompyutérgha kirgüzmeydu. Rast gepni qilsam men bu ishni bilmeymen. Siz bu ishni sizge éytqan kishidin sorap körüng. Biz uni bu yerdin tapalmaymiz. Uning üstige tünügün men ishlimigen, bizning bu yerde késellik xatirisi tutmaymiz," dep jawab berdi.

"Xelq géziti"ning bu heqtiki xewiride, weqege "erzimes ishlar" ning seweb bolghanliqini ilgiri sürgen bolsimu, lékin adem ölüshke seweb bolghan bu "erzimes ishlar"ning zadi néme ishlar ikenliki, qatillarning adem öltürüshtiki qestining némiliki toghrisida bir néme démigen.

Xongkongdiki "eynek" gézitining bügünki xewiride, tursunni öltürgen dong famililik xitay we uning shériklirining peyshenbe küni qolgha élin'ghanliqini, qolgha élin'ghanlarning eng chongining 37 yash, eng kichikining 21 yash ikenliki, ularning birining xunen, birining guyju, ikkisining xubéy, üchining sichü'enlik ikenliki, bu 7 kishining shénjéndiki melum bir maddi eshyalar shirkitide ishleydighanliqini ilgiri sürgen.

"Eynek"gézitidiki xewerde xitaylarning résturandikilerdin chaqmaq sorighanliqi, résturandikilerning özliride chaqmaq yoqliqini éytqanliqini, buning bilen terepler arisida talash - tartish yüz bérip, talash tartishning jédelge aylan'ghanliqini bildürgen bolsimu, lékin xelq géziti, shinxu'a agéntliqi yaki eynek gézitining xewerliride jédelni kimning bashlighanliqini chüshendürmigen.

Shénjénning futyen rayonidiki j x shöbe idarisi jiddi ehwallar merkizining bir kechlik dijorni xadimi, fütyen rayonidiki bir musulmanlar résturanida bir Uyghur kütküchining öltürülgenlikini étirap qilghan bolsimu, lékin weqening tepsili jeryani we qatillarning weqe sadir qilishtiki qestining néme ikenlikige da'ir su'allirimizgha jawab bérishni ret qilip, "bu jawab bérish qolaysiz su'allar" dep körsetti.

U dijorni xadim mundaq deydu: "siz bu ishni uning tughqanliridin sorang, biz bu déloni tekshüriwatimiz. Uning bu yerde nurghun urugh - tughqini bar, bizning hazir qilidighan nurghun ishimiz bar. Uning urugh - tughqanliri biz bilen hemkarliship, bu ishni bir terep qiliwatidu. Bu ishning qandaq bir terep qilinidighanliqigha kelsek uning bu yerde urugh - tughqini bar, biz amalning bariche bir terep qilimiz. Gumandarlar qolgha élindi. Buninggha siz bash qaturmang, biz saqchilar uning urugh- tughqanliri bilen hemkarliship, bu ishni bir terep qiliwatimiz. Bu weqening yüz bérishi sewebige kelsek, buni sizge ashkarilash qolaysiz. Lékin buning alahide bir sewebi yoq, uning urugh - tughquni bar. Mesile bolsa shulargha uqturimiz. Gumandarlarning millitini sizge chüshendürüp olturushum hajetsiz. Biz bu ishni bir terep qiliwatimiz. Bu ishning milli öchmenlik bilen munasiwetlik yaki munasiwetsizlik mesilisige kelsek, siz bu ishni uning urugh - tughqinidin sorang .... Biz hemmimiz junggoluqlar. Siz sorighan bu mesile jawab bérish qolaysiz su'allar."

Bu weqe ürümchide ötken yili "5 - iyul weqesi" yüz bérip, Uyghurlar bilen xitaylar arisidiki öchmenlik peseymigen, ikki terep arisidiki milli munasiwetler nahayiti nazuk ehwalda turiwatqan mezgilde yüz bergen. Küzetküchiler, xitay hökümiti "5 - iyul weqesi"ning sewebini Uyghurlarning chet'eldiki teshkilati- dunya Uyghur qurultiyigha artqan bolsimu, lékin ürümchidiki weqening yüz bérishide 6‏ - ayning 26 ‏- küni gu'angdongda yüz bergen "shawgü'en weqesi"ning rolini inkar qilghini bolmaydu, dep qarashqan shundaqla xitay hökümiti we xitay metbu'atlirining yuqiriqi weqelerdiki ipadisini tenqidligen idi.

Dunya Uyghur qurultiyi bolsa bu türlük weqeler xitay da'irilirining xitay xelqighe élip barghan Uyghurlar heqqidiki tetür teshwiqatining mehsuli, dep qaraydighanliqini bildürdi. U yene, eger xitay hökümitining Uyghurlar bilen xitaylar arisidiki munasiwetni yumshitish niyiti bolsa, xitay metbu'atlirining Uyghurlargha qarshi élip bériwatqan bir tereplimilik teshwiqatini toxtitip, Uyghurlarning awazigha teng yer bérishi kéreklikinik bildürdi.

Uyghur aptonom rayoni hökümiti yéqinda belgilime chiqirip, zorawanliqqa qarshi turush yolida ölgen puqralargha "xelq qehrimani" dep qarilidighanliqini we ulargha tölem puli bérilidighanliqini élan qilghan idi. Analizchilar mezkur belgilimini tenqidlep, xitay puqralirini tasadipiy weqelerde Uyghurlargha qarshi dadil heriket qilishqa qutrutush rolini oynaydighanliqini ilgiri sürgen.