Америка парламент әзалири америкини "бир җуңго" сияситигә қайта баһа беришкә чақирди

• Мухбиримиз пәридәниң бу һәқтики мәлумати
• Download story audio

Америкидики мирас фонди җәмийити сәйшәнбә күни америка пайтәхти вашингтонда, "тәйвән боғузини қайта орунлаштуруш: 'бир җуңго' сияситидин башқа, риаллиққа мас келидиған бирәр таллаш йоли барму?" дегән темида муһакимә йиғини өткүзди. Йиғинда, америка дөләт мәҗлисиниң тәйвән ишлири комитетиниң рәиси стив шабот (Steve Chabot) америка һөкүмитиниң нөвәттики "бир җуңго" сияситигә өзгәртиш киргүзүш керәкликини оттуриға қойди. У йәнә, бир нәччә күнниң алдида тәйвән президенти чен шүйбйән, латин америкисидики зияритини ахирлаштуруп америкиға кәлгәндә, америка һөкүмитиниң уни вашингтонда қобул қилалмаслиқиниң, бир номус иш икәнликини әскәртип, " тәйвән чоқум өзини күчләндүрүши керәк, әгәр у аҗиз болса, тәһдиткә учрайду һәмдә бозәк болиду" деди.

"Бир җоңго" сияситини бикар қилиш көпниң райи

Стив шабот йәнә тәйвән парламентини тездин қорал сетивелиш қарарини чиқирип, америкидин қорал-ярақ сетивелишқа чақирди. У мундақ деди :

Алди билән биз шуни етирап қилишимиз керәкки, америкиниң бир җуңго сияситидә йетәрсизликләр бар. Мәйли очуқ шәкилдә болсун яки йепиқ мәхпий һаләттә болсун, уни қайта баһалаш керәк вә униңға өзгәртиш киргүзүш керәк.

"Мән сәмимийлик билән ейтсам, тәйвән парламентиниң қорал сетивелиш қарарини мақуллиялмиғиниға толиму әпсусландим. Мән хәлқ сайлап чиққан бу тәйвән әмәлдарлирини бу һәқтә тездин бир қарарға келишкә үндәймән. Мән очуқла ейтай, әгәр бу қарар йеқин кәлгүсидә мақулланмиса, у чағда америкиниң көп қисим дөләт мәҗлиси әзалири тәйвән сияситигә қайта баһа бериши мумкин".

Охайо шитатиға вәкиллик қилидиған парламент әзаси стив шабот йәнә, америка һөкүмитиниң "бир җуңго" сияситини бикар қилип, тәйвәнни етирап қилиш қаришиниң, пәқәт өзиниң шәхсий көз қариши болупла қалмастин, бәлки америка дөләт мәҗлисидики тәйвән билән достлуқ мунасивәт орнитишни яқлайдиған парламент әзалириниң һәмдә улар вәкиллик қилидиған районлардики хәлқләрниңму райи икәнликини тәкитлиди.

Америка билән тәйвән оттурисида мәхпий сөһбәт елип берилған

Мирас фонди җәмийитидики мәзкур йиғинға қатнашқан майк пилсбери(Mike Pillsbury), йиғиндики муһим әрбапларниң бири болуп, у һазир америка атлантик окян комитетиниң тәтқиқатчиси шундақла америка дөләт мудапиә министирлиқиниң ғоллуқ истратегийә мәслиһәтчиси. Хәвәрләргә қариғанда, у йәнә, америка дөләт мудапиә министирлиқи чиқарған хитайниң һәрбий күчи һәққидики доклатиниң асаслиқ түзгүчилиридин бири икән.

Майк пилсбери мәзкур йиғинда, нөвәттә америка дөләт мудапиә министирлиқиниң, тәйвән боғузи вәзийитини қайта баһалаватқанлиқини билдүрди. Униң ейтишичә, америка дөләт мудапиә министирлиқидики бир қисим әмәлдарлар, тәйвәнниң юқири дәриҗилик әмәлдарлири билән көп қетим мәхпий сөһбәт өткүзгән. Бу учурлар америка дөләт мудапиә министирлиқиниң йеқинда ашкарилиған бир йүрүш һөҗҗәтлиридин мәлум болған. У мундақ дәйду :

"Дәсләп башланғанда, америка билән тәйвән һәр иккилиси мантрей сөһбитини инкар қилди. Ундақта мантрей йиғиниға кимләр қатнашти? америка ташқи ишлар министирлиқиниң муавин ярдәмчи министири вә дөләт мудапиә министирлиқиниң алий әмәлдарлири қатнашти. Улар кимләр билән сөһбәтләшти? әлвәттә тәйвән ташқи ишлар министирлиқи вә дөләт мудапиә министирлиқиниң алий дәриҗилик әмәлдарлири билән сөһбәтләшти. Улар немиләрни параңлашти? бу мәхпий. Демәк, бу хилдики сөһбәт 1997 - йилдин буян 9 қетим елип берилди".

Америка "бир җоңго " сияситигә өзгәртиш киргүзүши керәк

Йиғинға қатнашқан мирас фонди җәмийитиниң хитай ишлири мутәхәссиси җон тасик (John Tkasik) америкиниң немә үчүн "бир җуңго" сияситигә өзгәртиш киргүзүши керәкликини 3 нуқтиға айрип чүшәндүрди. У мундақ деди :

" Алди билән биз шуни етирап қилишимиз керәкки, америкиниң бир җуңго сияситидә йетәрсизликләр бар. Мәйли очуқ шәкилдә болсун яки йепиқ мәхпий һаләттә болсун, уни қайта баһалаш керәк вә униңға өзгәртиш киргүзүш керәк. Униңдин қалса, биз йәнә шуни һес қилип йетишимиз керәкки, америка билән хитай оттурисида мәнпәәт тоқунуши йүз беришниң алдини алғили болмайду. Мәйли иқтисадтин тартип, районниң бихәтәрлик мәсилисигичә болсун, ишқилип һәммила саһәдә америка билән хитайниң мәнпәәтидә тоқунуш муқәррәр мәвҗут. Буниңдин башқа йәнә, америка хитайниң демократийә мусаписиниң йөнүлүшиниму қайта баһалап чиқиши керәк".

Җон тасик сөзидә йәнә, тйәнәнмен вәқәсидин бурун, хитайниң сиясий түзүлмә ислаһати билән иқтисадий ислаһат қәдими охшаш қәдәмдә бесилған болса, тйәнәнмен вәқәси бастурулғандин кейин, хитайниң иқтисадий ислаһати алдиға тәрәққий қилип меңип, сиясий түзүлмә ислаһатиниң әксичә кәйнигә чекинип кәткәнликини әскәртти.

Мирас фонди җәмийитидә өткүзүлгән мәзкур муһакимә йиғинида мутәхәссисләр йәнә, америка һөкүмитиниң тәйвән боғузи вәзийитигә тутқан сияситигә қандақ өзгәртишләрни киргүзүши керәклики тоғрисида конкрет чарә-тәдбирләрни көрсәтти. Буниң арисида, америка һөкүмити тәйвән президенти чен шүйбйәнниң зияритини һөкүмәт нами билән қобул қилиш вә тәйвәнниң дуня сәһийә тәшкилатиға охшаш хәлқаралиқ тәшкилатларға киришини қоллаш қатарлиқ тәләпләрму бар.

Хитай һөкүмити америкиниң "бир җуңго"сияситидә чиң турушини тәкитләйду һәмдә америкиниң тәйвәнгә қорал сетип беришигә күчлүк қарши туриду. Хәвәрдә мәлум болишичә, америка дөләт мудапиә министири доналд рамзфелд бу йил 11 -айда хитайға зиярәткә баридиған болуп, униң сәпиригә һәр иккила тәрәп йеқиндин көңүл бөлмәктә.