Bo shi'iley weqesi heqqide chet'el metbu'atliridiki inkaslar

Bo shiley a'ilisining hoquqqa tayinip mal-dunya yighishi, hetta uning ayali gu keyleyning en'gliyilik sodigerning ölümi bilen chétilip qélishi xelq'ara metbu'atlardimu küchlük inkas qozghidi. Herqaysi xelq'ara metbu'atlar bo shiley weqesining xitay kompartiyisige körsitidighan tesiri we uning bundin kéyinki rawaji heqqide mulahizilerni yürgüzüshmekte. Mesilen, bügün amérikidiki s n n téléwiziyisi bo shiley weqesini xitayning siyasiy tereqqiyati üchün paydiliq bir weqe, dep mulahize qildi. Ular bo shiley weqesini xitay lidérlirining dadilliq bilen islahat élip bérishi üchün tépilghusiz purset” dep körsetti.

Xewerde amérikidiki brukliyn inistutining tetqiqatchisi li ching ependining mulahizisige yer bérilgen bolup, u mulahiziside mundaq dégen:
“Eger wang lijün bérip, amérika konsulxanisigha kirmigen bolsa, bo shiley örülemti-örülmemti, unisi éniq emes. Lékin méning köz qarishimche, bu hazirqidek undaq asan bolmighan bolatti. Chünki, u xitaydiki melum bir siyasiy éqimning wekillik qilghuchisi. U hoquq tutqan mezgilde chungchingdiki jinayi qilmishlar bilen küresh qilghan. Qizil naxsha éytishni qaytidin tirildürgen bir shexs. Shunga xitay kompartiyisi bu pursetni ching tutup, dadil islahat élip bérishi kérek”

Xitay hökümiti weqedin kéyin alaqidar uchurlarni qattiq qamal qilip, weqeni jimiqturushqa urunuwatqan bolsimu, emma buning eksiche tesir bérip, bo shileyning ghayiwilishishigha yol achqan. Lé ching ependi bu heqte toxtilip: “Xitay hökümiti uchurni qamal qiliwalghachqa, xelq arisida ösek sözler köplep tarqaldi, bularning köpide bo shileyning qudriti heddidin ziyade köptürüwétilgen, xelq bo shileyning qudritige ishinidu, emma hökümetning déginige ishenmeydu” dégen. Shunga u, bo shiley weqesining xitay hökümitining öz ichide islahat élip bérishi, qanun boyiche ish qilishni ishqa ashurushi we axbaratni qoyuwétip, xelqning ishenchige érishishi üchün muhim bir purset dégen we bo shiley weqesi arqiliq közi échilghan xelqning bundin kéyinki siyasiy krizislarda qozghilip kétish éhtimali barliqini agahlandurghan.

Los anjélis waqti gézitide élan qilin'ghan xewerde, bo shiley weqesi xitaydiki siyasiy emeldarlar arisidiki chiriklikning qaysi derijige bérip yetkenlikini körsitip béridighan alahide yirik bir misal dep körsitilgen. Bo shiley a'ilisining mal-mülki, uning ayali go keyleyning tughqanlirining xongkongdiki mal-mülki, ular achqan shirketler heqqide tepsiliy melumatlar bérilgen xewerde, xitaydiki chiriklik mesilisige mundaq baha bérilgen:
“Xitayda hoquqidin paydilinip bayliq yighish intayin omumlashqan bir ehwal. Chünki, xitayda uni qandaq qilip ayaghlashturush heqqide éniq bir formula yoq, emma xitayda chiriklik qilish chüshiniksiz siyasiy jeryanlar we bashqurush qurulmisi teripidin ishen'güsiz derijide asanlashturuwétilgen.”

Ilgiri dalyende muxbirliq qilghan we kéyin chet'elge qéchip chiqqan muxbir jyang wéyping los anjilis waqti gézitige bergen mulahiziside “Xitayda bo shiley we uning ayaligha oxshash nurghun bashqa emeldarlar bar. Ular peqet bu ishni toghra waqitta we téximu ustiliq bilen qilghanliqi üchünla bo shileydek örülüp chüshmidi” dégen.

Mezkur gézit, xitay hökümitidiki emeldarlarning köpining xitaydin qéchishqa toghra kep qalsa, özige asan bolushi üchün mal-mülkini chet'ellerge yötkeydighanliqi, a'ile ezalirini xongkonggha yaki sin'gapor, yawropa we amérika qatarliq ellerge chiqirip, özige chet'el pasporti alidighanliqini bayan qilghan. Uningda éytilishiche, aldinqi yili ashkarilinip ketken matériyallargha qarighanda, 1990-yillarning otturiliridin hazirghiche 18 ming etrapida xitay hökümet kadiri, edliye organ xadimliri we dölet igilikidiki karxanilarning bashliqliri chet'ellerge qéchip ketken bolup, ular ep qachqan pulning omumiy qimmiti bolsa 127 milyard dollar etrapida iken.

En'gliyide chiqidighan “Musteqilliq” géziti bolsa, bo shiley weqesining xitaygha meblegh salidighan karxanichilargha körsitidighan tesiri üstide alahide toxtalghan. Ularning körsitishiche, bo shiley a'ilisining chiriklik ehwali, bolupmu uning ayali gu keyleyning en'gliyilik tijaretchi néyil xéywudning ölümige chétilip qélishi xitaygha meblegh salghuchilarni ikkilendürüp qoyghanliqtin, weqe yüz bergen bir aydin buyanqi waqit ichide xitaygha kirip-chiqiwatqan chet'el meblighide töwenlesh bolghan. Xewerde bu heqte “Xitay soda-sana'et ministirliqi bu yil 3-ayda chet'el meblighining ilgiriki aylardin körünerlik halda töwenligenlikini doklat qildi. Bu xil ehwal bo shiley weqesining chang-tozanliri azraq bésiqip, siyasiy muqimliq peyda bolmighuche dawam qilidu, bu az dégendimu 2-3 yil waqit élishi mumkin” déyilgen.

Emma gézit yene, xitay hökümiti bo shiley weqesining kéngiyip kétishining aldini élish üchün barliq tedbirlerni ishqa salghanliqtin, buning da'irisining we mudditiningmu bek kéngiyip ketmeydighanliqini eskertilgen.