Sayahetchiler tengritéghining muz choqqilirinimu exletxanigha aylandurmaqta

• Muxbirimiz gülchéhrening bu heqtiki melumati
• Download story audio

Ürümchining del sherqige nezer salsaq qishmu yaz aq qar bilen qaplinip turidighan, heywetlik bughda choqqiliri körünüp turidu. Qarimaqqa u adem ayighi basmighan, bulghanmighan, xatirjem uxlap yatqandek körünsimu emma yéqinqi yillardin buyan shiddet bilen kéliwatqan sayahetchiler, telwe qiziqquchilar mana bu déngiz yüzidin töt ming métir égizliktiki qarliq choqqilarningmu jimjitliqini buzdi. Jimjitliqinila emes muhimi uning esli qiyapiti, sap muhiti, pak xislitini nabut qilmaqta.

Pilansiz sayahetchilik we sapasiz sayahetchiler muhitni bulghimaqta

Bughda téngi heywetlik tengritaghlirining sherqiy tagh qisimliri hésablinidu. Bughda choqqiliri adette déngiz yüzidin 4000 métirdin égizlikte. Uning shimaliy baghrida uning hey'etlikige güzellik qoshup turghuchi tengri kölliri xuddi altun üzükke yaqut köz qoyghandek tolimu yarashqan.

Bughda choqqiliri hemde bughda köli sayahet rayoni qilip échilghandin buyan möjizilik güzelliki bilen sayahetchilerni özige jelp qilip kelgen.

Ürümchining sherqige fukangning jenubigha jaylashqan tengri köli sayahet rayoni Uyghur élidiki eng nuqtiliq sayahet orunliridin bolup kelmekte. Adette 20 yü'enlik bélet bilenla her qandaq adem bughda choqqilirigha ixtiyari sayahetke chiqalaydiken. Fukang tor bétidin ashkarilinishiche bu yil 31 - awghustqiche bughda köli sayahet orunliri jem'iy 577 ming sayahetchi kütüwalghan bolup, 53 milyon yü'en kirim qilghan. Bughda sayahet rayonining yéqinqi yillardin béri köp iqtisadiy qimmet yaritip kéliwatqan bolsimu, emma, bu jayning taziliq muhit asrash esliheliri we tüzülmiliri nahayiti kemchil bolup kelmekte.

Ötken yili iyunda tengritagh tor bétide bughda choqqisidin 6 - tonna etrapida sayahetchiler tashlighan exletler bayqalghanliqi heqqide xewer élan qilghan idi. Gerche u nöwet bu exletlerning munasiwetlik orunlar we bezi xalis kishilerning yardimi bilen tazilan'ghanliqi qeyt qilin'ghan bolsimu emma, uningdin kéyin bughda étekliri hetta muz choqqiliridiki muhit bulghinish yene dawamlashmaqta iken.

Yéqinda yene ürümchi sheherlik muhit qoghdash idarisi, su ishliri idarisi qatarliq organlar, 1 - nomurluq muz choqqining muhit bulghinish mesilisini tekshürüsh jeryanida muz choqqidin érigen sulardin peyda bolghan, kichik deryaning ikki kilométirgha yetmigen arliqidila, chong tiptiki mogu térilghan parniktin 80 ni bayqighan. Bu parniklarni yigirmidek xitay aqqunliri bashquruwatqan bolup, ular peqetla muzluq choqqilarda ösidighan mogu parniklirini qurush jeryanida, muhit asrash we bashqa munasiwetlik organlarning ruxsitini almay, qanunsiz meshghulat qilghandin sirt, turmush we ishlepchiqirish exletliri bilen muz choqqining muhitini éghir derijide bulghighan.

Muhit idarisi: hazirche sayahetchilerni tosup qélish mumkin emes, kéley yili belgilime chüshüp qalar

Charshenbe küni yeni 1 - 3 séntebir ürümchi sheherlik xelq wekilliri qurultiyi da'imiy ishlar komitéti bughda choqqilirini sayahetchilerge échishni toxtitishni körsetken. Biz xelq wekilliri qurultiyi da'imiy ishlar komitétining mezkur pikirning qachandin bashlap mexsus tedbir süpitide yolgha qoyulidighanliqigha da'ir mesililerge jawab élish üchün, bughda sayahet rayonining muhitini bashqurghuchi, ürümchi sheherlik muhit asrash idarisige téléfon qilduq.

Ziyaritimizni qobul qilghan xadim, yéqinqi yillardin béri Uyghur éligha kéliwatqan sayahetchilerning köpiyishige egiship tengritagh étekliridiki sayahet orunliriningla ékologiyilik muhitida éghir bulghunushlar körünüpla qalmay, qar muz choqqiliriningmu qara qoyuq sayahetchilikke échiwétilishi, Uyghur élining muhim su menbesi bolghan bu muz choqqilarnimu eslige keltürgüsiz ziyan'gha uchratqanliqini éytti.

Uning éytishiche bolupmu ürümchige yéqin bolghan bughda choqqisining buzghunchiliqqa uchrishi hemmidin éghir bolmaqta iken. U yene birinchi nomurluq muz choqqining ürümchining asasliq ichimlik su menbesi ikenlikini eskertti.

Bu xadim yene gerche nöwette hökümet da'iriliri sayahetchilerning bughda choqqilirigha chiqishigha ruxset qilmasliqni tewsiye qiliwatqan bolsimu, emma bu heqte resmiy bir höjjet chüshmigenliki üchün sayahetchilerni tosup qélishning hazirche mumkin emeslikini, belkim kéler yilidin bashlap bu heqte mexsus belgilimilerning yolgha qoyilishining mumkinlikini bildürdi. Sayahetchilerning bughda choqqilirinigha chiqishini téxi hazirche tosup qalghili bolmaydiken. Aldimizda xitayning eng chong sayahet dolquni qozghilidighan öktebir altun heptiliki yétip kélish aldida turidu. Belkim bughda sayahet rayonini bashqurghuchilar, bu peyttin paydilinip téximu yuqiri payda élishni közlewatqandu belkim, emma bughda choqqilirini yene qandaq qismetler kütüwatidu? (gülchéhre)