Xelq'ara kishilik hoquq teshkilati xitayda échilghan dunya buddizm yighini heqqide xitay hökümitini eyiblidi

Ezeldin dinsiz bolghan xitay hökümiti xitay tarixida ötküzülüp baqmighan tunji qétimliq xelq'ara buddizm yighini ötküzmekte. Bu qétimqi yighin xitay budda jem'iyiti we xitay diniy medeniyet almashturush jem'iyiti teripidin teshkillen'gen bolup, xitay hökümiti uni "inaq jem'iyet we inaq dunya qurushta zor ehmiyetke ige " dep jakarlimaqta. Lékin xelq'ara kishilik hoquq teshkilati xitayda échilghan bu qétimqi xelq'ara buddizm yighinini dinsiz xitay hökümiti élip bériwatqan bir xil hejwiy xaraktérlik teshwiqat dep qarap, " xitay hökümiti bundaq qilish arqiliq özining tibet rayoni qatarliq jaylardiki diniy pa'aliyetlerni basturuwatqanliqini yoshurup dunya jama'itini qaymuqturmaqchi " dep körsetmekte.

Xitay hökümiti teripidin échilghan bu xelq'ara buddizm yighinigha bu yil 16 yashqa kirgen, yeni 1995 ‏- yili xitay hökümiti teripidin belgilen'gen 11 ‏- benchen lama gyaltsin nobu qatnashqan. 16 Yashliq gyaltsin nobu mezkur yighinning échilish murasimisida mexsus söz qilip "döletni himaye qilish we xelq üchün xizmet qilish buddizmning dölet,xelq we jem'iyet aldida öteydighan aliy mejburiyiti" dep körsetken.

Xelq'ara tibet herikiti: bu bekmu nomussiz bir ish boldi

Merkizi washin'gtondiki xelq'ara tibet herikitining mes'uli merüy ‏- bes makiy Mary-Beth Markey we kéyt sawndérs Kate Saunders qatarliqlar özlirining béyjing hökümiti teripidin belgilen'gen 11 ‏- benchen lama gyaltsin nobuning tünügünki yighinda qilghan sözidin qattiq ejeplen'genlikini bildürüp " bu bekmu nomussiz bir ish boldi. Gyaltsin nobuning dégenliri pütünley yalghan, emeliyetke qilche uyghun emes " dep körsetti.

Ziyaritimizni qobul qilghan kate sa'unders xanim " gerche xitayda échilghan bu qétimqi yighin tunji qétimliq buddizm munbiri yighini bolup dunyaning her qaysi jayliridin köpligen buddist mutexessisliri qatnashqan bolsimu, biz uni yenila qanunsiz we yolluq bolmighan bir yighin dep qaraymiz. Chünki bu yighin'gha meshhur dalay lama we sürgündiki kamapa qatarliqlar teklip qilinmighan" dep bildürdi:

Rotérs agéntliqining bu heqte bergen xewiridin melum bolushiche, xitay diniy medeniyet almashturush birleshmisining bashliqi chi shyawfiy "dalay lama peqet addiy bir diniy zatla emes belki bir bölgünchi, u dölet birlikige we milliy ittipaqqa zor ziyan yetküzgüchi" dep bildürgen.

Peqet bir siyasiy meqset üchünla échilghan yighin

Merkizi washin'gtondiki xelq'ara tibet herikitining mes'uli merüy ‏- bes makiy Mary-Beth Markey we kéyt sawndérs Kate Saunders qatarliqlar "dalay lamasiz échilghan bu yighinning emeliyette héchqandaq ehmiyiti yoq" dep tekitlep "bu qétimqi yighin peqet bir siyasiy meqset üchünla échilghan yighin. Xitay hökümiti héchqachan diniy pa'aliyetlerge yol qoyup baqqan emes. Ular peqet xitay dölet re'isi xu jintawning amérikigha sherep bilen kélishi üchün bu xil külkilik buddizm yighinini échishni qarar qilghan. Ular xelq'arada özining obrazini gewdilendurmekchi yeni memliket ichidiki diniy ishlarda intayin keng qosaq ikenlikini bildürmekchi bolghan shundaqla amérika prézidénti joj bushqa bu heqte aldin ségnal bérip, xu jintawning amérika ziyaritige téximu yaxshi siyasiy muhit yaratmaqchi bolghan" dep bildürdi.

Merkizi washin'gtondiki xelq'ara tibet herikiti xitay hökümitining yillardin buyan tibette türlük yéngi diniy qanunlarni yolgha qoyup, dalay lamagha sadiq bolghan yuqiri derijilik diniy zatlarni qamaqqa alghanliqini misal qilip, tibettiki dini erkinlikning xitay hökümiti teripidin izchil qattiq kontrol qiliniwatqanliqini melum qildi.

Radi'omizning ziyaritini qobul qilghan merkizi washin'gtondiki xelq'ara tibet herikitidiki kate sa'unders xanim xitay hökümitining peqet tibettiki diniy zatlarnila emes belki Uyghur élidiki diniy zatlarnimu qattiq basturup kéliwatqanliqini tekitlep, mezkur rayonlardiki diniy weziyetning ezeldin nahayiti jiddiy bolup kéliwatqanliqini, shundaqla xitay hökümitining diniy mesilide hergizmu yumshaq qolluq qilmaydighanliqini körsetti. (Méhriban)