Uyghurlarmu yawropa parlaméntida hoquqini qolgha keltürelemdu?

• Muxbirimiz erkin tarimning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

"Yawro'asiya kün tertipi" namliq tor bétide 10-ayning 5- küni "bolghariye tükliri yawropa parlaméntida heqqini izdimekte" mawzuluq xewer élan qilindi. Xewerde türkiyide pa'aliyet élip bériwatqan bolghariye türkliri hemkarliq jem'iyiti mes'ulliridin nasif mutlu we shukru altay qatarliq kishilerning qatnishishi bilen yawropa parlaménti bulghariyini közitish komitétida yighin chaqirilghanliqigha orun bérilgen.

Bu yighinda bolghariye türkliri yawropa parlaméntidin 1984 - 1989 yilliri arisidiki bolghariye kommunist hökümitining türklerge qilghan zulumi üchün sabiq kommunist partiye rehberlirini xelq'ara sotqa tartishini telep qilghanliqigha orun bérilgen. Xewerde bularning telipi boyiche, bolghariyide kommunist hökümiti höküm sürüwatqan mezgilde bolupmu, 1984 yilidin 1989-yilighiche bolghan ariliqta türklerge élip barghan bésim siyasiti tekshürülüp, doklat teyyarlan'ghandin kéyin yawropa parlaméntida muzakire qilip bu heqte qarar chiqirilidighanliqi yézilghan.

Bolghariye türkliri hemkarliq jem'iyiti bashliqi eshrep qahraman ependi sabiq bolghariye kommunist hökümitining türklerge élip barghan bésim siyasiti heqqide toxtilip mundaq dédi:

"1984-1989 Yilliri arisida bolghariyide u waqitta hökümet béshida bolghan todor jiwkofning zulumidin qéchip 350 ming türk türkiyige köchüp kélishke mejbur boldi. Buni bolghariye hökümiti mejburi qoghlap chiqardi désekmu bolidu. 1984-Yilida bolghariye hökümiti dunyada körülüp baqmighan bir bésim siyasiti élip bardi. Bolghariyide yashawatqan 2 milyon türkning isimlirini özgertip, bolgharche isim qoyushqa mejbur qildi, biz türkler bolghariyining bu siyasitige qarshi chiqtuq. Bulardin bashqa milliy ma'aripimizni men'iy qildi, toghrisi assimilyatsiye siyasitini kücheytti. Bu siyasetke qarshi chiqqan kishilerni kommunist hökümitining oydurma sot mehkimiliride sotlap lagirlargha solap ten jazasi berdi. 1991-Yilidiki bolghariye hökümiti bu siyasetning xata ikenlikini resmiy qobul qildi. Emma biz minglarche kishi uzun yil bu lagirlarda ten jazasigha uchriduq, yüz minglarche kishi köchüshke mejbur qalduq. Biz bolghariyide bu zulumgha uchrighan türkler namidin yawrupa parlaméntigha erz qilduq, bizge bu zulumni rawa körgen kommunist partiye hökümiti rehberlirining sotqa tartilishini telep qiliwatimiz."

"Yéqindin béri bolgharlar 2006 - yili 1 - ayning 25 - küni strasburgdiki yawropa parlaméntida türklerge qilghan zulumining bir insanliq eyibi ikenlikini resmi qobul qildi. Kommunist tüzümi waqtida bizge qilghan pütün bésim we assimilyatsiye siyasitini bir milliy qirghinchiliq dep qobul qildi. Hazir bularni tekshürüsh üchün bir komitét quruldi, 2008 - yilining axirighiche bu heqte tekshürüsh élip bérilip doklat hazirlanmaqchi."

Bezi mutexessisler sabiq bolghariye kommunist hökümitining türklerge élip barghan siyasitining bügünki xitay hökümitining Uyghurlargha élip bériwatqan siyasiti bilen oxshap kétidighanliqini ilgiri sürmekte. Undaqta Uyghurlarmu kelgüside yawrupa parlaméntigha oxshash yerlerge erz qilip öz heqqini izdiyelemdu?

Bu heqte enqere hajettepe uniwérsitéti oqutquchisi doktor erkin ekrem ependi öz qarashlirini otturigha qoydi. ( Erkin tarim)