Xitay iqtisadidiki yoshurun mexpiyetlik


2006.06.22

Yéqinda amérikining heptilik soda ‏- sana'et zhurnilida élan qilin'ghan "xitay iqtisadidiki yoshurun mexpiyetlik " dégen témidiki maqalide, yuqiri sür'ette tereqqi qiliwatqan xitay iqtisadining arqisida yoshurun mewjut bolup turuwatqan muhit mesilisi pütünley ashkarilan'ghan. Maqalide körsitilishiche, hazir xitaydiki bulghinish apitige her yili serp qiliniwatqan pulning özi 200 milyard amérika dolliri bolup, bu pul xitay dölet ishlepchiqirish omumiy qimmitining 10% ige teng iken. Xitaydiki bu xil bulghinish derijisi 2020 ‏- yiligha barghanda, hazirqidin töt hesse éghirlaydiken.

Iqtisad tereqqi qildi, ékologiye weyran boldi

Heptilik soda -sana'et zhurnilida élan qilin'ghan bu maqalide ilgiri sürülüshiche, xitay hazir iqtisadiy jehette zor tereqqi qildi. Lékin, shuning bilen bir waqitta, u yene ékologiye jehette pütünley weyran bolghan bir döletke aylandi. Yeni dunya boyiche is - tütek eng köp bolidighan, kislataliq yamghur eng jiq yaghidighan, derya- éqinlar eng köp bulghan'ghan, ormanliqlar eng éghir derijide weyran bolghan döletke aylan'ghan. Hazir xitayda her yili muhit mesilisi tüpeylidin hayatidin ayriliwatqanlarning sani 300 mingdin ashqan.

"Xitay iqtisadidiki yoshurun mexpiyetlik" dégen témidiki bu maqalide, tereqqiy qiliwatqan xitay bilen eyni chaghdiki yaponiye sélishturulghan bolup, "xitayning hazirqi haliti eyni waqittiki yaponiyidinmu éghir. Xitay özining sana'itini tereqqy qildurushta, köplep néfit import qilish we kömür köydürüshke tayan'ghan. Kömür bolsa karbon töt oksidi we ximiyiwi gunggurtlük maddilardin terkip tapqan bulghinishni keltürüp chiqiridu" dep körsitilgen.

Eger béyjing hökümiti bu mesilige yenila sus qaraydiken, undaqta xitaydiki muhit mesilisi kommunist xitayning xelq'aradiki obrazini yoq qilish bilen bir waqitta, bundin kéyinki 10 yil ichidiki partlash xaraktérlik siyasiy mesilige aylinidu.

Siyasiy mesilige aylinishi mumkin

Mezkur maqalide yene, xitay iqtisadining omumiy miqdari amérikiningki bilen sélishturulghanda, peqet 5 tin bir qismigha teng kélidighanliqi, lékin xitay karbon 4 oksidini tarqitishta, dunya boyiche ikkinchi orunda turuwatqan dölet ikenliki alahide tekitlen'gen bolup, "2002 ‏- yilidin ilgiriki 10 yil ichide, xitay karbon 4 oksidi chiqirishta amérikidin qalsa ikkinchi orunda turidighan dölet bolup kelmekte. Xitaydiki karbon 4 oksidining tarqilishi bu 10 yil ichide 33% kücheygen. Hazir bolsa, xitaydiki bu xil zeher terkiblik paskina hawa sherqi asiyadin ötüp, amérikining gherbiy déngiz qirghiqigha yétip keldi" dep körsitilgen hemde " eger béyjing hökümiti bu mesilige yenila sus qaraydiken, undaqta xitaydiki muhit mesilisi kommunist xitayning xelq'aradiki obrazini yoq qilish bilen bir waqitta, bundin kéyinki 10 yil ichidiki partlash xaraktérlik siyasiy mesilige aylinidu " dep eskertilgen.

Xitay muhitni qoghdash bash idarisining bashliqi pen chyu bultur béyjingda échilghan bir qétimliq muhitni qoghdash yighinida, xitaydiki muhit mesilisining heqiqeten nahayiti éghir ikenlikige iqrar bolup "eger jiddiy chare -tedbirlerni qollanmisaq, 2020 - yiligha barghanda, muhitning bulghinish haliti hazirqidin 4 hesse küchiyidu" dep körsetken.

Xitayda énérgiyining zaya qilinishi éghir

Xitay dölet muhitni qoghdash idarisining perizide, hazir xitayda, eng éghir derijide bulghan'ghan rayonlarda yashawatqan ahaliler az dégende omumiy nopusning 20% ni igileydiken. Buningdin bashqa hazir xitaydiki 70 tin artuq derya -éqinlar qorqunchluq derijide bulghinip ketken.

"Xitay iqtisadidiki yoshurun mexpiyetlik " dégen témidiki bu maqalide " béyjing hökümiti muhitni yaxshilash üchün aldi bilen tazilash téxnikisini özgertip, éléktir küchining ünümini yaxshilashqa tirishishi kérek idi. Lékin hazir béyjing hökümiti özining énérgiyige bolghan nepsini yighalmighidek haletke yetti, énérgiye menbesining ünümdarliqi töwen bolghanliqtin, xitayda ishlepchiqiriliwatqan bir dollarliq mehsulat üchün serp qilinidighan énérgiye orta hésabta bashqa döletlerningkidin 3 hesse éship ketken shundaqla amérikiningkidin 5 hesse, gérmaniyiningkidin 8 hesse, yaponiyeningkidin 12 hesse éship ketken" dep körsitilgen.

"Xitay iqtisadidiki yoshurun mexpiyetlik " dégen témidiki bu maqalining axiri mundaq ayaghlashqan: xitay hökümitining ichki qismidiki bir qisim kishilerde ' aldi bilen döletni béyitip andin muhit mesilisini oylashsimu bolidu ' dégen idiye xilila éghir. Bu xil köz qarash ademni shundaq gumanda qoyiduki, béyjingda échilidighan olimpik yighinidin kéyin, xitay hökümiti belkim muhitni yaxshilash mesilisige téximu köngül bölmesliki mumkin. (Méhriban)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.