Norwégiyidiki Uyghurlar merhum burhan zununning qebrisini yoqlidi


2006.12.26
burhan-zunun-150.jpg

Bundin bir yil burun yeni, 2005-yili 12-ayning 29-kuni merhum wetendishimiz burhan zunun daniyede tuyuqsiz alemdin ötti. Eyni chaghda bu paji'elik ölum weqesi chet'ellerde yashawatqan Uyghur jama'iti arisida küchlük zilzile peyda qilip, hemme adem merhumning ölümi üchün chungqur matemdar bolghan idi. Kishini téximu échinduridighini merhumning méyitini kindik qéni tökülgen ana weten'ge élip kétish, yaki héch bolmisa Uyghur jama'iti köprek orunlashqan gérmaniye yaki norwégiyige élip bérip depne qilishqimu mumkin bolmay, ilajisiz merhumning méyiti daniyening udinse shehiridiki musulmanlar qebristanliqigha depne qilindi.

Mana aridin top –toghra bir yil ötti. Merhumning ata-anisi hélighiche perzentining qebrisini yoqlash imkanigha érishelmidi. Burhan depne qilin'ghan udinse shehride Uyghur jama'iti yoq. Bu ehwalni nezerde tutup norwégiyidiki Uyghur jama'itige wakaliten merhumning yéqin ötken dostliri we norwégiye Uyghur komitétining rehperliridin bolup tot kishi 24-, 25 –dékabir künliri daniyege bérip, merhumning qebrisini yoqlidi we merhumning rohigha atap du'a tilawet qildi.

Du'a tilawet axirlashqandin kéyin, bügünki qebre yoqlashqa kelgen, burhanning hayat waqtidiki yéqin ötken dostliri merhumning ésil exlaqi-peziliti, güzel adimiylik xisletlirini chungqur séghinish bilen yad etti.

Burhan zununning ölümi adettiki ölüm emes belki bir paji'e idi. Chünki u wetendiki bésim we teqiplerdin qutulush üchün démokratiye we kishlik hoquqning böshiki sanalghan yawropa döletlirige kélip, bixeter bir hayatliq makani izdigen we axirda bu yolda eng axirqi tirishchanliqni körsitiwatqan bir peytte bu paji'ege duchar bolghan idi. Shunga bu paji'e yalghuz merhum burhan zunundin ibaret bir shexsning paji'esi emes belki pütün Uyghurning paji'esi, shuningdek Uyghurlar béshidin kechürüwatqan külpetlik teqdirning bir parchisi idi.

Merhum burhan zunun yalghuz iman – étiqatliq, ésil exlaqi –peziletlik bir insan bolupla qalmay yene bilimlik we chungqur pikirlik yigit idi. U bizge yawropagha kelgendin kéyinki musapirchiliq hayatta bashtin kechürgenliri, kelgüsi heqqidiki arzu-istekliri, hayatliq, adimiylik we weten –millet heqqidki pikir –chushenchilerni ipadilep , kündilik xatire, maqale we shé'ir shekilde yazghan bir bölek yazmilirini qaldurup ketti. Biz bügün merhumning norwégiyidiki waqtida yézip qaldurghan "muhajirettiki héslirim" namliq yazmisini diqqet etibaringlargha sunmaqchimiz.

Muhajirettiki héslirim

Burhan zunun (1977. 06. 09-2006. 12. 29)

burhan-zunun-qebretash-200.jpg
Merhum burhan zununning qebre téshi

"Tot yildin beri wetensizlik héslirigha hemra bolmaqtimen. Erkinlik boghulghan diyarimdin erkin sanalghan tashqi dunyagha chikip, nurghun bilishlerge ige boldum. Tohgra kelginimiz bir rengga-reng dunya, her xil milletlerni , her xil kishilerni, her xil mijezlerni körduq, we kömektimiz. Hayat qayghusining kanuniyetlirinimu chüshen'gendek bolduq. Emma ghayet zor meyuslikler ichide oz-özimizge teselli bérip yashap kelmektimiz. Démek hayatning heqiqi menidiki rehimsiz terepliri, bilishimizning artishigha egiship artip barmaqta, musapirchiliq bizni eng dehshetlik sinaqliri bilen sinimaqta, wetenning qedri barghansiri bilinmekte. Belkim bu yaqa-yurtlarda bizchilik ghem-ghusse tartqan bashqa bir millet bolmisa kérék. Bizdek hesretlerge kömülgen ikkinchi bir yurek igiliri bolmisa kérek! héchkimge yürikimizdikini ashkarilashni xalimisaqmu, yürüsh turushlirimiz, xursinish ichidiki soz jümlilirimiz, dunyaning yitim milliti bolup kéliwatqanliqimizni körsitip turmaqta, heqiqi wetensizlikning azabini, sirtqi dunyada téximu éniq hés qiliwatimiz".

Undaqta nime üchün muqeddes ana wetinimizni tashlap bu qeder riyazetlerni chékishni tallap alduq?! hayati kapalitimiz üchün shundaq qilduq, kelgüsimizning qayghusi bizni bu yerlerge élip kéliwatidu. Dunyani körduq, dunyadiki milletlerning muyesser bolghan eng shereplik heqlirining bizde bolmighanliqidin könglimiz bekmu yérim bolmaqta. Biz turiwatqan jaylardikiki erkin dölet perzentlirining hayat menzirisi, bizning qelbimizdiki hesretni téximu ulghaytmaqta. Musteqil döliti bolmighan millet perzentlirining, bext ölchemliridin qanchilik uzaq yashaydighanliqini, duch kéliwatqan her ishimizda hés qilip yétiwatimiz. Emma biz derdimizge semimiyetlik qilmaywatimiz, yürikimizning heqiqi nidalirigha qulaq salmaywatimiz, belkim bu azabliq tuyghulirimizni untup kétish üchün tirshiwatimiz. Emma bu mumkinmu? bu azablarning sewebi, bizning milli teqdirimiz emesmu? yürikimizge menggülük izini salghan milli kimlikimizni, mehkumluq qismitimizni qelbimizdin shunche asan öchüriwitelishimiz mumkinmu?

Her birimizning ichide güzel isteklirimiz, buyuk arzu armanlirimiz bar. Bizni bu hayatqa baghlap turghinimu del mushu arzu-armanlirimiz. Aqiwette biz yenila erkinlik izdep yürgen kishilerbiz. Egerde biz erkinlikning menisini bügünmu éniq hés qilalmighan bolsaq, u halda bizge qandaqtur bir nerse yétishmigen bolidu. Bilishimiz kérekki érishishke tégishlik heq-hoquqlirimiz peqet we peqetla millitimizning bir pütün horliki we sa'aditidin kélidu! buning üchün semimiyitimizge bir az kulak salayli! milli istiqbalimiz üchün qayghurayli, qorqunchaqliqimiz we rohi ghalbiyetchiligimiz ustidin ghalip kéleyli!"

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.