Президенти җорҗ буш прага шәһиридә дуня демократийиси һәққидә муһим нутуқ сөзлиди


2007.06.08

BUSH-IN-PRAGUE1-200.jpg
Президент буш чехтики йиғинда, барлиқ сияси мәһбусларниң қоюп берилишини сориди. Czech Republic 05 June 2007. US President George W. Bush called Tuesday for the "immediate and unconditional release" of many dissidents in countries such as Belarus, Myanmar, Cuba and Vietnam. / AFP PHOTO/Jim WATS

Германийидә ечилидиған санаәтләшкән 8 дөләт алий дәриҗилик рәһбәрлири йиғиниға қатнишиш үчүн явропаға кәлгән америка президенти җорҗ буш, 5 - июн, прага шәһиридә демократийә вә бихәтәрлик баш тема қилинған хәлқаралиқ муһакимә йиғинида, дуняниң һәрқайси җайлиридин кәлгән, өз дөләтлири вә яки реҗим астидики хәлқлириниң демократийә, кишилик һоқуқ вә әркинлики үчүн күрәш қиливатқан демократийә күрәшчилиригә дуня демократийиси һәққидә муһим нутуқ сөзлиди.

Сөз бешида буш: "әтә мән 8 дөләт рәһбәрлири йиғиниға қатнишимән һәмдә дунядики әң күчлүк иқтисадий дөләтләрниң рәһбәрлири билән көрүшимән. Әмма, бүгүн чүштин кийин мән, униңдинму ғайәт зор күчкә- йәни инсанийәтниң виҗдани күчигә вәкиллик қилғучи әр-аяллар билән биргә турмақтмән,"дәп йиғин әһлигә юқири баһа бәрди.

Һөрлүк дуняни мәңгүлүк тинчлиққа елип баридиған юлдур

Йиғин әһлиниң 17 дөләт вә 5 қитәдин кәлгән өктичиләр, демократик паалийәтчиләр икәнликини, гәрчә уларниң көп хил мәдәнийәт әнәнисигә, охшимайдиған дини етиқадқа игә болсиму, лекин уларниң бир хил муддиа үчүн бир йәргә җәм болғанлиқни тәкитлигән бош: "һәмдә силәр дуч келидиған риқабәтму һәрхил. Әмма, һөрлүкниң һәрбир инсан балисиниң сүлһи тәләп қилмайдиған һоқуқи икәнликидин ибарәт бир қайтмас ишәнч силәрни бу йәргә җәм қилди. Мана шу һөрлүк дуняни мәңгүлүк тинчлиққа елип баридиған юлдур дәп көрсәтти.

У чех җумһурийитиниң демократийә мусаписини тилған елип: "томас масарйк 90 йил илгири , 'һазирқи заман демократийә ғайиси,' асасида чехословакийиниң мустәқиллиқни җакарлиған иди. Әмма бу демократийә башта натсистларниң кийин коммунистларниң тосқунлуқиға учриди,"деди.

У йәнә нурғунлиған коммунист дөләтлириниң ахирида демократийигә тәслим болғанлиқини көрситип: "коммунистларда тарихниң йөлинишини биләләймиз дәйдиған бир җаһангирлик идеологийиси бар иди. Әмма, бу идеологийә ахирида, өз турмушини өзи орунлаштурушни халайдиған, әвладлириға һәқиқәтни өгитидиған аддий хәлқ тәрипидин мәғлуп қилинди,"деди вә, "әркинлик қаршилиққа учриши, кечиктүрүлүши мумкин. Лекин, әркинликни инкар қилғили болмайду,"дәп әркинликиниң бир һәқиқәт икәнликини көрсәтти.

Инсаний әркинлик болса кишилик һоқуққа еришиштики биридин бир йол

Rabiye-Bush-Rushen-150.jpg
Америка президенти җорҗ буш рабийә ханимниң кишилик һоқуқ паалийәтлирини мәдһийилиди Photos are courtesy of UAA / Rushan

У әркинликкә изаһат берип: "радикаллиққа қарши туридиған, йеңилмәс күч, оқ яки бомба әмәс бәлки әркинликкә омумий йүзлүк илтиҗа қилиш. Әркинлик болса яратқучи игисиниң ирадиси вә һәрбир роһниң тәшнаси. Әркинлик бир җәмийәтни һәққанийәткә елип баридиған йол. Инсаний әркинлик болса кишилик һоқуққа еришиштики биридин бир йолдур,"дәйду.

Президент буш "әркинликни кеңәйтишни пәқәт бир хил әхлақи буйруқла әмәс,"дәп ейтип, әркинликиниң инсанларни қоғдаштики әң әқәллий йол икәнликни көрсәтти вә ,"мана мушу сәвәбләр түпәйли америка қошма штатлири әркинлик вә демократийини, мустәбитлик вә радикаллиқниң орниға дәсситишкә өзини беғишлиған,"деди. Бушниң бу баянлириға алқиш яңритилди.

Рабийә қадирға охшаш әр -аялларниң таланти өз дөләтлириниң әң зор байлиқи

Буш нуқтида йәнә рабийә қадир ханимниң намини атап туруп: "мән бүгүн көрүшмәкчи болған йәнә бир исянкар болса, оғуллири түрмидә йетиватқан, хитайдин кәлгән рабийә қадир ,"деди вә рабийә қадир ханимниң кишилик һоқуқ күрәшлиридин өч елиш мәқситидә хитайниң униң оғуллирини түрмигә ташлиғанлиқиға ишинидиғанлиқини билдүрди .

Президент буш йәнә: "рабийә қадирға охшаш әр - аялларниң таланти өз дөләтлириниң әң зор байлиқи болуп, бу уларниң армийисиниң қорал-ярақлири вә яки йәр астидики нефитлиридинму қиммәтликтур,"деди вә , "америка, сиясий паалийәтчиләрни тунҗуқтуруватқан һәрқандақ бир дөләтни, бундақ бастуруш қилмишлирини дәрһал аяғлаштурушқа, өз хәлқигә ишинишкә вә пуқралириға тегишлик әркинликни беришкә чақириду,"дәп хитаб қилди. Бушниң бу сөзлири алқиш садалири қозғиди.

Буш , "биз силәргә зулум салған залимларни һәргиз кәчүрмәймиз"

BUSH-XU-200.jpg
Буш G 8 йиғинида, ху җинтав билән. US President George W.Bush (R) points to Chinese President Hu Jintao (L) at G8 summit in Heiligendamm, 08 June 2007 / AFP PHOTO TOSHIFUMI KITAMURA

Буш әркинликиниң йәнә нурғун дөләтләрдә боғулуватқанлиқини баян қилип, оттура асия дөләтлири ичидә өзбекистанниң изчил түрдә, кишилик һоқуқ паалийәтчилирини түрмиләргә ташлап келиватқанлиқини тилға алди. Әмма қирғизистан қатарлиқ яш демократик дөләтләр билән һәмкарлишип хизмәт елип бериватқанлиқини әскәртти.

Униңдин башқа президент буш йәнә, гәрчә пүтүн дуня миқясиға демократийә вә әркинликни тарқитиш күриши мүшкүл болсиму йәнила буни әмәлгә ашурушта үмидлик болуш керәкликини тәкитләп: "соғуқ мунасивәтләр уруши җәрянида, берлин теми мәңгүлүк дәп ишинидиған кишиләрму болған әмма тарих буниңға башқичә җаваб бәрди,"дәйду.

Ахирида буш йиғин әһлигә , "мениң ашу мустәбит һакимийәт астида азаб чәккүчи хәлқләргә ейтидиғиним: биз силәргә зулум салған залимларни һәргиз кәчүрмәймиз. Биз һәр заман силәрниң әркинлик күришиңларни қоллаймиз,"деди вә "мән прагадин, әркинлик үчүн күрәш қилиш һәргиз тохтап қалмайдиғанлиқи, униң кәлгүсиниң сәрхил адәмләрниң қолида икәнликидин ибарәт бир җәзмәнлик ичидә қайтидиған болиду. Әркинлик күчидә юғурулған егилмәс етиқадиңлар билән силәр өз хәлқиңләргә илһам беғишлайсиләр, дөлитиңларни йетәкләйсиләр, һәмдә дуняни өзгәртисиләр,"дәп сөзини аяғлаштурди.

Бушниң нутқи гүлдүрас алқиш садалири илкигә чөмди. (Җүмә)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.