Prézidénti jorj bush praga shehiride dunya démokratiyisi heqqide muhim nutuq sözlidi

• Muxbirimiz jümening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Prézidént bush chéxtiki yighinda, barliq siyasi mehbuslarning qoyup bérilishini soridi. Czech Republic 05 June 2007. US President George W. Bush called Tuesday for the "immediate and unconditional release" of many dissidents in countries such as Belarus, Myanmar, Cuba and Vietnam. / AFP PHOTO/Jim WATS

Gérmaniyide échilidighan sana'etleshken 8 dölet aliy derijilik rehberliri yighinigha qatnishish üchün yawropagha kelgen amérika prézidénti jorj bush, 5 - iyun, praga shehiride démokratiye we bixeterlik bash téma qilin'ghan xelq'araliq muhakime yighinida, dunyaning herqaysi jayliridin kelgen, öz döletliri we yaki réjim astidiki xelqlirining démokratiye, kishilik hoquq we erkinliki üchün küresh qiliwatqan démokratiye küreshchilirige dunya démokratiyisi heqqide muhim nutuq sözlidi.

Söz béshida bush: "ete men 8 dölet rehberliri yighinigha qatnishimen hemde dunyadiki eng küchlük iqtisadiy döletlerning rehberliri bilen körüshimen. Emma, bügün chüshtin kiyin men, uningdinmu ghayet zor küchke- yeni insaniyetning wijdani küchige wekillik qilghuchi er-ayallar bilen birge turmaqtmen,"dep yighin ehlige yuqiri baha berdi.

Hörlük dunyani menggülük tinchliqqa élip baridighan yuldur

Yighin ehlining 17 dölet we 5 qit'edin kelgen öktichiler, démokratik pa'aliyetchiler ikenlikini, gerche ularning köp xil medeniyet en'enisige, oxshimaydighan dini étiqadqa ige bolsimu, lékin ularning bir xil muddi'a üchün bir yerge jem bolghanliqni tekitligen bosh: "hemde siler duch kélidighan riqabetmu herxil. Emma, hörlükning herbir insan balisining sülhi telep qilmaydighan hoquqi ikenlikidin ibaret bir qaytmas ishench silerni bu yerge jem qildi. Mana shu hörlük dunyani menggülük tinchliqqa élip baridighan yuldur dep körsetti.

U chéx jumhuriyitining démokratiye musapisini tilghan élip: "tomas masaryk 90 yil ilgiri , 'hazirqi zaman démokratiye ghayisi,' asasida chéxoslowakiyining musteqilliqni jakarlighan idi. Emma bu démokratiye bashta natsistlarning kiyin kommunistlarning tosqunluqigha uchridi,"dédi.

U yene nurghunlighan kommunist döletlirining axirida démokratiyige teslim bolghanliqini körsitip: "kommunistlarda tarixning yölinishini bileleymiz deydighan bir jahan'girlik idé'ologiyisi bar idi. Emma, bu idé'ologiye axirida, öz turmushini özi orunlashturushni xalaydighan, ewladlirigha heqiqetni ögitidighan addiy xelq teripidin meghlup qilindi,"dédi we, "erkinlik qarshiliqqa uchrishi, kéchiktürülüshi mumkin. Lékin, erkinlikni inkar qilghili bolmaydu,"dep erkinlikining bir heqiqet ikenlikini körsetti.

Insaniy erkinlik bolsa kishilik hoquqqa érishishtiki biridin bir yol

Amérika prézidénti jorj bush rabiye xanimning kishilik hoquq pa'aliyetlirini medhiyilidi Photos are courtesy of UAA / Rushan

U erkinlikke izahat bérip: "radikalliqqa qarshi turidighan, yéngilmes küch, oq yaki bomba emes belki erkinlikke omumiy yüzlük iltija qilish. Erkinlik bolsa yaratquchi igisining iradisi we herbir rohning teshnasi. Erkinlik bir jem'iyetni heqqaniyetke élip baridighan yol. Insaniy erkinlik bolsa kishilik hoquqqa érishishtiki biridin bir yoldur,"deydu.

Prézidént bush "erkinlikni kéngeytishni peqet bir xil exlaqi buyruqla emes,"dep éytip, erkinlikining insanlarni qoghdashtiki eng eqelliy yol ikenlikni körsetti we ,"mana mushu sewebler tüpeyli amérika qoshma shtatliri erkinlik we démokratiyini, mustebitlik we radikalliqning ornigha dessitishke özini béghishlighan,"dédi. Bushning bu bayanlirigha alqish yangritildi.

Rabiye qadirgha oxshash er -ayallarning talanti öz döletlirining eng zor bayliqi

Bush nuqtida yene rabiye qadir xanimning namini atap turup: "men bügün körüshmekchi bolghan yene bir isyankar bolsa, oghulliri türmide yétiwatqan, xitaydin kelgen rabiye qadir ,"dédi we rabiye qadir xanimning kishilik hoquq küreshliridin öch élish meqsitide xitayning uning oghullirini türmige tashlighanliqigha ishinidighanliqini bildürdi .

Prézidént bush yene: "rabiye qadirgha oxshash er - ayallarning talanti öz döletlirining eng zor bayliqi bolup, bu ularning armiyisining qoral-yaraqliri we yaki yer astidiki néfitliridinmu qimmetliktur,"dédi we , "amérika, siyasiy pa'aliyetchilerni tunjuqturuwatqan herqandaq bir döletni, bundaq basturush qilmishlirini derhal ayaghlashturushqa, öz xelqige ishinishke we puqralirigha tégishlik erkinlikni bérishke chaqiridu,"dep xitab qildi. Bushning bu sözliri alqish sadaliri qozghidi.

Bush , "biz silerge zulum salghan zalimlarni hergiz kechürmeymiz"

Bush G 8 yighinida, xu jintaw bilen. US President George W.Bush (R) points to Chinese President Hu Jintao (L) at G8 summit in Heiligendamm, 08 June 2007 / AFP PHOTO TOSHIFUMI KITAMURA

Bush erkinlikining yene nurghun döletlerde boghuluwatqanliqini bayan qilip, ottura asiya döletliri ichide özbékistanning izchil türde, kishilik hoquq pa'aliyetchilirini türmilerge tashlap kéliwatqanliqini tilgha aldi. Emma qirghizistan qatarliq yash démokratik döletler bilen hemkarliship xizmet élip bériwatqanliqini eskertti.

Uningdin bashqa prézidént bush yene, gerche pütün dunya miqyasigha démokratiye we erkinlikni tarqitish kürishi müshkül bolsimu yenila buni emelge ashurushta ümidlik bolush kéreklikini tekitlep: "soghuq munasiwetler urushi jeryanida, bérlin témi menggülük dep ishinidighan kishilermu bolghan emma tarix buninggha bashqiche jawab berdi,"deydu.

Axirida bush yighin ehlige , "méning ashu mustebit hakimiyet astida azab chekküchi xelqlerge éytidighinim: biz silerge zulum salghan zalimlarni hergiz kechürmeymiz. Biz her zaman silerning erkinlik kürishinglarni qollaymiz,"dédi we "men pragadin, erkinlik üchün küresh qilish hergiz toxtap qalmaydighanliqi, uning kelgüsining serxil ademlerning qolida ikenlikidin ibaret bir jezmenlik ichide qaytidighan bolidu. Erkinlik küchide yughurulghan égilmes étiqadinglar bilen siler öz xelqinglerge ilham béghishlaysiler, dölitinglarni yétekleysiler, hemde dunyani özgertisiler,"dep sözini ayaghlashturdi.

Bushning nutqi güldüras alqish sadaliri ilkige chömdi. (Jüme)