Xitay hökümiti chet'el muxbirlirining Uyghur xelqining kishilik hoquq ehwalini tetqiq qilishini qanunsiz ölchesh-xeritige élish dégen bednam bilen cheklimekchi
2007.01.26
Fransiye agéntliqining 25 - yanwar küni béyjingdin xewer qilishiche, xitay hökümiti yéqinda ölchesh we xeritige élish pa'aliyitini bilen shughullinidighan chet'elliklerning pa'aliyitini qattiq cheklesh heqqide yéngi belgilime chiqarghan. Buni 'shinxu'a agéntliqi' döletning bixeterlikini qoghdash tedbiri, dep chüshendürgen we buningdin burun chet'ellikler xitay da'iriside qanunsiz ölchesh, xeritige élish weqeliri köp körüldi, bu döletning bixeterlikige zor tehdit keltürmekte, dep bayan qilghan. Uningda bayan qilinishiche, xitay hökümiti yéngidin élan qilghan chet'elliklerning ölchesh we xeritige élish pa'aliyitini cheklesh toghrisidiki bu belgilimisi 3 - aydin bashlap ijra qilinidiken.
Xitay hökümitining chet'elliklerning ölchesh -xeritige élishni cheklesh toghrisidiki yéngi belgilimisi buningdin sel burun jakarlighan chet'el muxbirlirining ziyaret pa'aliyitini cheklimeydighanliqi heqqidiki belgilimisi bilen qarimu -qarshi.
Dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat rishit ependining bayan qilishiche, xitay hökümiti buningdin sel burun bir belgilime chiqirip, chet'el muxbirlirining xitayda élip baridighan ziyaret pa'aliyitige héchqandaq cheklimige qoyulmaydu, dep jakarlighan idi. Emdi yéqinda yene chet'elliklerning xitayda da'iriside élip baridighan pa'aliyiti jeryanida ölchesh -xeritige élishni we bu mezmundiki matériyallarning chet'elge élip chiqip kétilishini cheklesh kérek, dep belgilime chiqardi. Bu ikki belgilime pütünley bir-birige qarimu qarshi.
Xitay hökümitining yéngi belgilimisi Uyghur yurtlirini ziyaret qilghili kelgen chet'elliklerge 'qanunsiz ölchesh-xeritige élish' dégen nam bilen cheklime qoyup, ularni xelqning kishilik hoquq ehwalini tetqiq qilghuzmasliqni meqset qilidu.
Dilshat rishit ependining tehlil qilishiche, xitay hökümitining yéngi belgilimisi chet'elliklerning xitayda xelqning kishilik hoquq ehwalini tetqiq qilishi we uni delillik matériyallar bilen ispatlap pash qilishidin endishe qilip, xitayni ziyaret qilish üchün kelgen, bolupmu Uyghur yurtlirini ziyaret qilghili kelgen chet'elliklerge 'qanunsiz ölchesh-xeritige élish' dégen bednam bilen cheklime qoyup, ularni qattiq nazaret astigha élip, xelqning kishilik hoquq ehwalini, riyal siyasiy we iqtisadiy turmush ehwalini tetqiq qilghuzmasliqni meqset qilidu.