Австралийә, сиясий панаһлиқ тилигән хитай депломатиниң илтимасиға алаһидә етибар беридиғанлиқини ейтти

37 яшлиқ чен йоңлин хитайниң сиднийда турушлуқ консулханисиниң сиясий ишлар дипломати болуп, у бу йил 6 -айда аяли вә бала-чақирилирини елип австралийә һөкүмитидин сиясий панаһлиқ тилигән. Әмма униң сиясий панаһлиқ илтимаси әйни чағда рәт қилинған. Шу сәвәбтин, у кейин, австралийә һөкүмитигә қоғдаш виза илтимасини сунған. Нөвәттә у мәзкур илтимас қобул қилинғичә, аилисидикиләр билән сидний шәһириниң мәлум бир җайида мөкүнүп турмақта.

Америка көчмәнләр министирлиқиниң башлиқи аманда ванстон дүшәнбә күни мухбирларни күтүвелиш йиғинида, чен йоңлинниң 6 -айниң 3 - күни виза илтимасини сунғанлиқини, шундақла мунасивәтлик орунларниң униң виза илтимасиға алаһидә етибар билән муамилә қиливатқанлиқини билдүрди.

Күчлүк чақириқ

Чен йоңлинниң бу һәқтә баянат елан қилип, хитай һөкүмитиниң австралийидә 1000 дин ошуқ җасусиниң барлиқини паш қилиши, австралийидә бир мәйдан ғул-ғула пәйда қилди. Униң билдүрүшичә, бу җасуслар һәтта австралийидики хитай паалийәтчилири, фалунгоңчилар вә тәйвән мустәқилчилири салаһийити билән паалийәт елип баридикән. У баянатида йәнә хитай хәлқини, "әркинликини боғидиған партийә зәнҗиридин қутулуп чиқиш" қа чақирип, "демократийә вә кишилик һоқуқ, биз хитай хәлқи нөвәттә җиддий еһтияҗ боливатқан нәрсә. Һәммимиз йүрәклик һалда қолму-қол тутушуп, коммунист һөкүмити бизгә елип келиватқан барлиқ тәһдит вә қорқунчларни ташливетәйли" деди.

Чен йоңлин йеқинда йәнә, америка 9 - телевизийә қанилиниң зияритини қобул қилип, өзиниң һазир һәргизму хитайға қайталмайдиғанлиқини, әгәр хитайға қайтуруветилсә, хитай һөкүмити тәрипидин аз дегәндә 10 йил қамақ һәтта өлүм җазасиға һөкүм қилиниш еһтималлиқиниң барлиқини ейтқан.

Австралийә һөкүмитиниң чен йоңлинниң салаһийитини ашкарилап қоюши қанунсиз қилмиш

Һөкүмәтниң, чен йоңлинниң салаһийитини ашкарилап қоюши, нөвәттә австралийә мәтбуати, кишилик һоқуқ тәшкилати вә австралийидики өктичи партийиләрниң күчлүк әйиблишигә учриған болуп, австралийә йешиллар партийисиниң рәиси боб брон, һөкүмәтниң ченниң илтимасини толиму аста бир тәрәп қиливатқанлиқини әйиблиди. Шундақла у йәнә, австралийә һөкүмитиниң, чен йоңлинниң панаһлиқ илтимасини тапшуруп алғандин кейин, хитай консолханисиға хәвәр беришиниң қанунға хилап қилмиш икәнликини әскәртти.

Америкида турушлуқ қанун мутәхәссиси шяң шявҗи бу һәқтә радиомизниң зияритини қобул қилип, америка, явропа вә австралийә қатарлиқ дөләтләрниң қанунида сиясий панаһлиқ тилигүчиләрниң салаһийитини ашкарилимаслиқ бәлгиләнгәнликини билдүрди. У мундақ деди:

"Бу дөләтләрдә адәттә сиясий панаһлиқ тилигүчиләрниң салаһийити ашкариланмайду. Мәсилән, америкини алайли, бу йәрдиму һәр йили нурғун кишиләр сиясий панаһлиқ тиләйду. Әмма америка һөкүмити бу кишиләрниң арқа көрүнүши вә панаһлиқ тиләш сәвәплирини мәхпий тутиду. Адәттә панаһлиқ тилигән шу киши өзи башта бу һәқтики учурларни ашкарилимиғичә, һөкүмәт өзи алди билән бу мәлуматларни паш қилмайду".

Лекин австралийә көчмәнләр министирлиқиниң башлиқи бу һәқтә тохтилип, чен йоңлин дәсләп панаһлиқ тилигәндә, униңға һечқандақ хәтәр болмиғанлиқини, лекин уларниң һазир ченниң нөвәттики вәзийитигә асасән униң илтимасиға алаһидә етибар билән муамилә қилидиғанлиқини билдүрди.

Чен йоңлинниң дәсләпки илтимаси 24 саәт ичидә рәт болғандин кейин, у 4 -июн күни тйәнәнмен оқуғучилар һәрикитини хатириләш паалийитигә очуқ қатнашқан һәмдә у йәрдә баянат берип, хитай һөкүмитиниң австралийидә миңдин ошуқ хитай җасусиниң барлиқини паш қилған. Шундақла у йәнә интернеттә хитай коммунист партийисидин чекинип чиқишни тизимлатқан.

Чен йоңлинниң әһвалидин хәвири болған америкидики адвукат лю җүнго бу һәқтә тохтилип, кәлгүсидә хәтәргә йолуқуш еһтималлиқи болғандиму йәнә панаһлиқ тилигили болидиғанлиқини ейтти. У мундақ деди:

"Сиясий панаһлиқ тиләш адәттә икки хил хәтәрни көздә тутиду. Бири, өтмүштики хәтәр. Мәсилән, бурун түрмидә йетип чиққан әһваллар. Йәнә бири болса, кәлгүсидә дуч келиш еһтималлиқи болған хәтәрләр. У дегәнлик, сиз турушлуқ дөләт техи сизгә зиянкәшлик қилип болғучә, йәнә бир дөләткә қечип чиқивалсиңиз. Шундақла сизниң бурун яки һазир елип барған сиясий паалийәтлириңиз сәвәбидин, сиз дөлитиңизгә қайтсиңиз улар тәрипидин җазалиниш еһтимали болғанда сиз йәнә сиясий панаһлиқ тилийәләйсиз".

Чен йоңлинниң мәйдани

37 яшлиқ чен йоңлин австралийидики бир телевизийә истансисиниң зияритини қобул қилғанда, өзиниң хитай коммунист һөкүмитиниң хәлқни башқуруш усулиға пәқәтла чидап туралмиғанлиқидин бу йолни таллиғанлиқини, гәрчә хитай коммунистик партийисигә сатқунлуқ қилған болсиму, әмма вәтинини давамлиқ сөйидиғанлиқини билдүрди.

Чен йоңлинниң панаһлиқ тилиши, австралийә-хитай икки дөләт мунасивәтлири назук мәзгилидә йүз бәргән болсиму, әмма иккила тәрәп ченниң мәсилиси икки дөләтниң иқтисадий вә сиясий мунасивитигә тәсир көрсәтмәйдиғанлиқини билдүрди. Шундақла хитайниң австралийидә турушлуқ баш әлчиси фу йиң бу һәқтә инкас қайтуруп, ченниң җасуслар тоғрисидики сөзлириниң раст әмәсликини билдүрди һәмдә у хитайға қайтип кәлсә, һечқандақ җазаға учримайдиғанлиқини ейтти.(Пәридә)