Xitayda pul tépishning koyidiki emeldarlar sani barghanséri köpeymekte

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Yéqinda, béyjingda neshr qilinidighan "zaman heptilik zhornili" da, "xitay emeldarlirining yigirme yildin buyan, pul tépish yolida méngiwatqanliqi heqqidiki eslime" dégen témida mexsus maqale élan qilindi.

Üch qétimliq dolqun

Maqalide " xitay emeldarliri soda ishlirigha bérilip, pul tépish bilen meshghul bolush jeryanida 3 qétimliq dolqunni bashtin kechürgen, yeni birinchi qétimliq dolqun 1980 - yillarda bashlan'ghan. U chagh islahat élip bérishning deslepki mezgili bolup, emeldarlar peqet tüzülme ichide töwendiki karxana we zawutlargha bérip alahide xizmet ornida ishlep, alahide étibarlargha érishken. Ikkinchi qétimliq dolqun 1990 - yillarning béshida bashlan'ghan bolup, déng shawpingning jenubni ziyaret qilishi bilen teng, bir qisim emeldarlar xizmet stazhini saqlap turup, waqitliq soda ishlirigha bérilip, pul tépish bilen meshghul bolghan. Bu jeryanda, eger ular birer tosqunluqqa uchrisa, derhal öz xizmet ornigha qaytip kéliwalghan. 3 - Qétimliq dolqun 2000 - yilidin buyanqi waqit bolup, bu jeryanda pul tépish bilen meshghul boluwatqan emeldarlarning köp qismi xizmitidin istipa bergen yash we qabiliyetlik kishiler bolup hésablinidu. Ular xizmettin istipa bergendin kéyin, shexsi karxanilarda ishlep, öz aldigha igilik tikligenler" dep körsitilgen.

"Sinipiy köresh" tuyghusi yoqalghan

Nyo-yorktiki "béyjing bahari zhornili" ning mes'uli, xitay démokrati shöwéy ependi 20 nechche yildin buyan xitayda dawamliship kéliwatqan bu xil hoquqtin paydilinip, sodigha bérilip, pul tépish bilen boluwatqanliqidiki sewebler heqqide toxtilip mundaq analiz qilip mundaq dédi:

" 80 - Yillarning béshida, déng shawpingning ishikni échiwétish arqiliq élip barghan islahat herikiti jeryanida, qarimaqqa xitayda bir xil dunyagha yüzlinishtek ilgirilesh bolghandek qilghini bilen, emeliyette bu xil islahat élip bérilish bilen bir waqitta, insan xususiyitidiki ajizliqlarmu pütünley ashkarilan'ghan. Chünki maw zédong dewride, kishiler hökümet üchün quldek ishlep, ularning insaniy xaraktéri pütünley basturulghan. Déng shawping dewrige kelgende, islahat élip bérish bilen bir waqitta, nurghunlighan kapitalizmgha a'it nersiler jem'iyette tesir körsitishke bashlighan, uzundin buyan bésim astida qalghan insan tuyghusi birdinla oyghan'ghan.

Hemmila adem pulni hemmidin üstün köridighan bolup, xelq arisida, ilgiriki " algha" dégen shu'ar " pulgha " dep atilidighan bolghan. Bu xil ehwal ta hazirghiche dawamliship kelmekte. Deslepte bir qisim xizmiti yoq yaki türmidin qoyup bérilgendin kéyin xizmetsiz qélip, kemsitishlerge uchrighan mehbuslar shexsi tijaret bilen shughullan'ghan bolup, kéyin ular oylimighan yerdin, birdinla béyip kétip, puli eng köp ademlerge aylan'ghan. Beziliri hetta kompartiye emeldarliridinmu bekrek bayashat turmushqa érishken. Buni körgen xitay emeldarlirining ichi qizzip, idiyiside tüp özgirishler bolghan. Ular üchün kommunizm, marksizm, maw zédong idiyisi dégendeklerning hemmisi yalghan bolup, közige peqet puldin bashqisi körünmigen. Ular hetta sinipiy köreshtinmu qorqmaydighan bolup, "zaman özgerdi, némila qilsaq yolluq" dégen idiye bilen, bir - birlep pul tépishning ghémini yiyishke bashlighan".

Hoquqtiki waqtidiki munasiwetliridin paydilan'ghan

Shö wéy ependi sözide, sodigha bérilip, pul tépishning koyida boluwatqan emeldarlar sanining barghanséri köpiyishidiki sewebler heqqide toxtilip " bundaq bolushi, ular hoquq tutush mezgilide nurghun munasiwetlik yollarni bilip bolghan, shunga, ular gerche kéyinki waqitlarda, rehberlik ornida ishlimisimu, ularning yenila nurghun emeldar bolup ishlewatqan dost - buraderliri bar, ular bu xil qatmu -qat munasiwetler tüpeylidin, herxil qanunsiz yollar arqiliq yeni xoshametchilik qilish, xiyanet qilish, hayankeshlik qilish we bajdin qéchish dégendek qilmishlar arqiliq rasa béyighan hemde bu xil yollar arqiliq béyiwatqan emeldarlar sanimu barghanséri köpeygen" dédi.

Qanunsiz béyighan emeldarlar chetke qachmaqta

Xitay démokrati shyö wéy ependi sözide yene, bügünki kün'ge kelgende, hoquqidin paydilinip shundaqla sodigha bérilip, qanunsiz yollar arqiliq nurghun pulgha ige bolghan xitay emeldarlirining amérika qatarliq döletlerge qéchip chiqip, köplep öy we aptomobillarni sétiwélip, ishlimey ongda yétip yashawatqanliqini tekitlep mundaq dédi:

"Hazir köpligen xitay emeldarliri türlük yollar arqiliq xiyanet qilip tapqan pullirini élip, amérika qatarliq döletlerge qachqun bolup kelmekte. Mesilen, shén jin, gu'angdung, fu jyen qatarliq jaylardin qéchip kelgen xitay tizimlikidiki qachqunlar nahayiti köp. Ular amérika qatarliq döletlerge qéchip chiqqandin kéyin, köpligen öy we aptomobillarni sétiwaldi, ularning turmush shara'iti intayin üstün bolghini bilen, sapasi töwen bolghanliqtin, pulning küchi bilen, herxil bolmighur ishlar bilen shughullanmaqta". (Méhriban)