2006 ‏- Йили дуняда йүз бәргән асаслиқ тоқунуш һадислири үстидә әслимә


2006.12.27

Ирақ вәзийитини кәскинләштүргән асаслиқ сәвәб

Кишиләр 2006"‏- йил , ирақ үчүн хушаллиқ вә үмид елип келиду " дәп пәрәз қилишқан иди, 2005 ‏- йили 12 ‏- айда ирақта елип берилған сайлам нәтиҗиси 1 ‏- айда мәлум болғандин кейин, көплигән адәмләр "ирақ әмди мүстәбит саддам һакимйитидин қутулуп чиқип, муқим болған демократик түзүмгә қарап йол алиду"дийишти.

Әксичә, 2 ‏- айдин башлап, кишиләрниң үмид вә арзулири битчит болушқа башлиди, ирақ шийә мусулманлириниң әң чоң мәсчитлиридин бири болған " әсқәрийә мәсчити" партлитивитилгәндин кейин, суннийләр билән шийәләр оттурисида бир - биригә қарши зораванлиқ һәрикәтлири башлинип, пүтүн ирақ ички уруш мәйданиға айланди.

Гәрчә, ирақ әлқаидә рәһбири зәрқавий 6 ‏- айда өлтүрүлгән болсиму, әмма бу ирақтики қанлиқ тоқунушларниң пәсийишигә асас яриталмиди, америка вә ирақ қисимлири 8 ‏- айда чоң көләмлик бир һуҗум қозғап, бағдатниң вәзийитини яхшилашқа тиришчанлиқ көрсәткән болсиму, йил ахири америка қоманданлиқ оргини, бағдатқа тенчлиқ елип келиш үчүн көрсәткән хизмәтләрниң һичқандақ нәтиҗә көрситәлмигәнликигә иқрар болди.

Ирақта қолға кәлтүрүлгән әң чоң утуқ, пәқәт ирақниң сабиқ призиденти саддам һүсәйин, ирақ хәлқи тәрипидин сотлинип, өлүм җазасиға тартилғини һесабланди.

Ирақ урушиниң америка ички сияситигә елип кәлгән өзгиришлири

2006 ‏- Йили пүтүн бир йил, мәтбуатларда ирақта йүз бәргән зораванлиқ һәрикәтлири, өлгәнләр саниниң күндин - күнгә көпийиши елан қилинған болуп , америка призиденти буш 12 ‏- айда елип берилған бир қетимлиқ мухбирларни күтивилиш йиғинида " ирақниң вәзийити һәқиқәтән яманлашти " деди.

2006 ‏- Йили, америка хәлқи сайлам арқилиқ тарихи бир өзгиришни мәйданға кәлтүрди. Сиясий өзгириш, призидент бушни узун мүддәт дөләт мудапиә мнистирлиқи вәзиписини үстигә алған доналд рамесфлдниң вәзиписини елип ташлашқа вә ирақ сияситини қайтидин мөлчәрләшкә мәҗбурлиди.

Шуниң билән бир вақитта, афғанистандиму бу бир йил ичидә тарихий бир өзгириш мәйданға кәлгән болуп, афғанистанниң бихәтәрлик вә қоғдаш хизмәтлири америка әскәрлиридин шималий атлантик әһди тәшкилатиға өткүзүлди. Бирақ талибан қалдуқ күчлири йәнила райондики һуҗумлирини күчәйтип, афғанистанниң бихәтәрлик вәзийитиниң начарлишишиға йол ачти, нәтиҗидә шималий атлантик әһди тәшкилати қошун санини алаһидә көпәйтти.

Оттура шәрқниң вәзийитини тенчландуруш қәдими барғансери қийинлашмақта

2006 ‏- Йили исраилийә билән пәләстинликләр оттурисидики зиддийәт тохтимастин әвҗ елишқа башлиди. Бу йил 6 ‏- айда пәләстинлик милитанлар бир нәпәр исраилийилик әскәрни гөрүгә еливалғанлиқ сәвәбидин, пәләстингә чоң көләмлик һуҗум қозғиди. Икки һәптидин кейин ливанниң җәнубидики аллаһ партийисиниң җәңчилири исраилийиниң икки әскирини гөрүгә алди, буниң билән исраилийә баш министири олмерт, гөрүгә елиш һәрикити " уруш қозғаш һәрикити" һесаблиниду дәп җакарлап, ливанға һуҗум қилди.

Исраилийә уруш айрупиланлири билән һәрбий қисимлири ливанниң һәр қайси җайлиридики аллаһ партийисиниң нишанлириға зәрбә бәрди. 1400 Адәм һуҗум җәрянида қаза қилди. Ливан дөлити еғир зиянға дуч кәлди.

Шималий корийиниң ядро қораллири мәсилиси пүтүн йәр шариниң әйиблишигә учриди

Йәр шариниң йәнә бир тәрипидики, шималий корийә қошна дөләтләрниң җиддий тәшәбббүси вә күчлүк бесимиға қаримастин, бу йил 10 ‏- айда биринчи қетимлиқ ядро қораллири синиқи елип барди. Хәлқара җәмийәт шималий корийиниң мәзкүр қилмишини қаттиқ әйиблиди. Бирләшкән дөләтләр тәшкилати бихәтәрлик кеңиши шималий корийини җазалаш қарар лайиһисини мақуллиди. 12 ‏- Айға кәлгәндә шималий корийә 6 тәрәп сөһбитигә қайта қатнишишқа қошулди. Шималий корийә ядро қоралллирини бикар қилиш сөһбитигә японийә, шималий корийә, җәнубий корийә, русийә, хитай вә америка қатнашти.

Иранниң ядро мәсилиси хәлқара җәмийәтниң диққитини қозғаватқан йәнә бир муһим мәсилигә айланди

Иран ядро пиланини 2006 ‏- йили үзлүксиз тәрәққи қилдурушқа башлиди. Ғәрб әллириниң қаришичә, иран ядро қораллириға игә болуш үчүн алаһидә күч сәрп қилмақта, бирләшкән дөләтләр тәшкилати бихәтәрлик кеңиши ирандин уран тавлаш ишини тохтитишини тәләп қилди. Әмма иранниң бу мәсилидә тутқан позитсийиси пассип болуп, көплигән мүтәхәссисләрниң қаришичә, иран уран тавлаш түрини һазирчә тохтатмайдикән.

- Тәбии апәтләрниң һуҗумиға учриған һиндонезийидә 6 балдин юқири йәр тәврәш апити йүз берип, 6000 адәм қаза қилди вә нәччә он миңлиған адәм макансиз қалди.

- 2006 ‏- Йиллиқ баш хәвәрләр сәһиписидә, куба призиденти кастрониң сақаймас кесәлгә гириптар болғанлиқи хәвәр қилинди, каструниң иниси дөләт мудапиә министири лоур кастру, призидентқа вакалатән вәзипә өтимәктә. Америка дөләт хадимлири һазирқи кастру һөкүмитиниң ролиға гуман билән қарашмақта.

- Судан һөкүмити, дарфурдики һөкүмәткә қарши қораллиқ күчләр билән 5 ‏- айда тенчлиқ келишими түзгән болсиму, бирақ райондики зораванлиқ һазирға қәдәр тинҗиғини йоқ. 2003 ‏- Йилидин бери, 200 миңдин артуқ адәм зораванлиқ, милләтләр ара тоқунуш вә қәбилә уруши сәвәбидин һаятидин айрилди. 2 Милйон 500 миң адәм өз маканидин қоғланди. Судан һөкүмити, бирләшкән дөләтләр тәшкилатиниң дарфур райониға әскәр әвәтиш тәлипини рәт қилди. Хәлқара җәмийәт 2006 ‏- йилиниң ахири дарфурға қарита, чоқум бир һәрбий лайиһә түзүп чиқишни ойлашмақта. (Әқидә)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.