2006 ‏- Yili dunyada yüz bergen asasliq toqunush hadisliri üstide eslime

• Muxbirimiz eqidening bu heqtiki melumati
• Download story audio

Iraq weziyitini keskinleshtürgen asasliq seweb

Kishiler 2006"‏- yil , iraq üchün xushalliq we ümid élip kélidu " dep perez qilishqan idi, 2005 ‏- yili 12 ‏- ayda iraqta élip bérilghan saylam netijisi 1 ‏- ayda melum bolghandin kéyin, köpligen ademler "iraq emdi müstebit saddam hakimyitidin qutulup chiqip, muqim bolghan démokratik tüzümge qarap yol alidu"diyishti.

Eksiche, 2 ‏- aydin bashlap, kishilerning ümid we arzuliri bitchit bolushqa bashlidi, iraq shiye musulmanlirining eng chong meschitliridin biri bolghan " esqeriye meschiti" partlitiwitilgendin kéyin, sunniyler bilen shiyeler otturisida bir - birige qarshi zorawanliq heriketliri bashlinip, pütün iraq ichki urush meydanigha aylandi.

Gerche, iraq elqa'ide rehbiri zerqawiy 6 ‏- ayda öltürülgen bolsimu, emma bu iraqtiki qanliq toqunushlarning pesiyishige asas yaritalmidi, amérika we iraq qisimliri 8 ‏- ayda chong kölemlik bir hujum qozghap, baghdatning weziyitini yaxshilashqa tirishchanliq körsetken bolsimu, yil axiri amérika qomandanliq orgini, baghdatqa ténchliq élip kélish üchün körsetken xizmetlerning hichqandaq netije körsitelmigenlikige iqrar boldi.

Iraqta qolgha keltürülgen eng chong utuq, peqet iraqning sabiq prizidénti saddam hüseyin, iraq xelqi teripidin sotlinip, ölüm jazasigha tartilghini hésablandi.

Iraq urushining amérika ichki siyasitige élip kelgen özgirishliri

2006 ‏- Yili pütün bir yil, metbu'atlarda iraqta yüz bergen zorawanliq heriketliri, ölgenler sanining kündin - kün'ge köpiyishi élan qilin'ghan bolup , amérika prizidénti bush 12 ‏- ayda élip bérilghan bir qétimliq muxbirlarni kütiwilish yighinida " iraqning weziyiti heqiqeten yamanlashti " dédi.

2006 ‏- Yili, amérika xelqi saylam arqiliq tarixi bir özgirishni meydan'gha keltürdi. Siyasiy özgirish, prizidént bushni uzun müddet dölet mudapi'e mnistirliqi wezipisini üstige alghan donald ramésfldning wezipisini élip tashlashqa we iraq siyasitini qaytidin mölcherleshke mejburlidi.

Shuning bilen bir waqitta, afghanistandimu bu bir yil ichide tarixiy bir özgirish meydan'gha kelgen bolup, afghanistanning bixeterlik we qoghdash xizmetliri amérika eskerliridin shimaliy atlantik ehdi teshkilatigha ötküzüldi. Biraq taliban qalduq küchliri yenila rayondiki hujumlirini kücheytip, afghanistanning bixeterlik weziyitining nacharlishishigha yol achti, netijide shimaliy atlantik ehdi teshkilati qoshun sanini alahide köpeytti.

Ottura sherqning weziyitini ténchlandurush qedimi barghanséri qiyinlashmaqta

2006 ‏- Yili isra'iliye bilen pelestinlikler otturisidiki ziddiyet toxtimastin ewj élishqa bashlidi. Bu yil 6 ‏- ayda pelestinlik militanlar bir neper isra'iliyilik eskerni görüge éliwalghanliq sewebidin, pelestin'ge chong kölemlik hujum qozghidi. Ikki heptidin kéyin liwanning jenubidiki allah partiyisining jengchiliri isra'iliyining ikki eskirini görüge aldi, buning bilen isra'iliye bash ministiri olmért, görüge élish herikiti " urush qozghash herikiti" hésablinidu dep jakarlap, liwan'gha hujum qildi.

Isra'iliye urush ayrupilanliri bilen herbiy qisimliri liwanning her qaysi jayliridiki allah partiyisining nishanlirigha zerbe berdi. 1400 Adem hujum jeryanida qaza qildi. Liwan döliti éghir ziyan'gha duch keldi.

Shimaliy koriyining yadro qoralliri mesilisi pütün yer sharining eyiblishige uchridi

Yer sharining yene bir teripidiki, shimaliy koriye qoshna döletlerning jiddiy teshebbbüsi we küchlük bésimigha qarimastin, bu yil 10 ‏- ayda birinchi qétimliq yadro qoralliri siniqi élip bardi. Xelq'ara jem'iyet shimaliy koriyining mezkür qilmishini qattiq eyiblidi. Birleshken döletler teshkilati bixeterlik kéngishi shimaliy koriyini jazalash qarar layihisini maqullidi. 12 ‏- Aygha kelgende shimaliy koriye 6 terep söhbitige qayta qatnishishqa qoshuldi. Shimaliy koriye yadro qoralllirini bikar qilish söhbitige yaponiye, shimaliy koriye, jenubiy koriye, rusiye, xitay we amérika qatnashti.

Iranning yadro mesilisi xelq'ara jem'iyetning diqqitini qozghawatqan yene bir muhim mesilige aylandi

Iran yadro pilanini 2006 ‏- yili üzlüksiz tereqqi qildurushqa bashlidi. Gherb ellirining qarishiche, iran yadro qorallirigha ige bolush üchün alahide küch serp qilmaqta, birleshken döletler teshkilati bixeterlik kéngishi irandin uran tawlash ishini toxtitishini telep qildi. Emma iranning bu mesilide tutqan pozitsiyisi passip bolup, köpligen mütexessislerning qarishiche, iran uran tawlash türini hazirche toxtatmaydiken.

- Tebi'i apetlerning hujumigha uchrighan hindonéziyide 6 baldin yuqiri yer tewresh apiti yüz bérip, 6000 adem qaza qildi we nechche on minglighan adem makansiz qaldi.

- 2006 ‏- Yilliq bash xewerler sehipiside, kuba prizidénti kastroning saqaymas késelge giriptar bolghanliqi xewer qilindi, kastruning inisi dölet mudapi'e ministiri lo'ur kastru, prizidéntqa wakalaten wezipe ötimekte. Amérika dölet xadimliri hazirqi kastru hökümitining roligha guman bilen qarashmaqta.

- Sudan hökümiti, darfurdiki hökümetke qarshi qoralliq küchler bilen 5 ‏- ayda ténchliq kélishimi tüzgen bolsimu, biraq rayondiki zorawanliq hazirgha qeder tinjighini yoq. 2003 ‏- Yilidin béri, 200 mingdin artuq adem zorawanliq, milletler ara toqunush we qebile urushi sewebidin hayatidin ayrildi. 2 Milyon 500 ming adem öz makanidin qoghlandi. Sudan hökümiti, birleshken döletler teshkilatining darfur rayonigha esker ewetish telipini ret qildi. Xelq'ara jem'iyet 2006 ‏- yilining axiri darfurgha qarita, choqum bir herbiy layihe tüzüp chiqishni oylashmaqta. (Eqide)