"Rabiye qadir siyasiy zulmet ichide éziliwatqan Uyghurlar üchün bir ümid nuri"

• Muxbirimiz jümening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Néw jérséy shitatining parlamént wekili kiristofér simis ependi. Wikipedia Photo

17- Séntebir amérika awam palatasida Uyghurlar üchün maqullan'ghan qarar layihisini yaqilash jeryanida, qarar layihisini qollap sözge chiqqan palata ezasi kiristofér sims ependi, xitay hökümitini Uyghurlarning hoquqini étirap qilishqa we tonulghan Uyghur kishilik hoquq pa'aliyetchisi rabiye qadir xanimning balilirini qoyuwétishke chaqiridighan qarar layihisini küchlük qollaydighanliqini bildürdi.

Mezkur 497 ‏-nomurluq qarar layihisini qollap sözge chiqqan palata ezasi kiristofér simis ependi, rabiye qadir xanimning kishilik hoquq pa'aliyitige yuqiri baha berdi hemde ézilgen milletler üchün bir tarixi burulush nuqtisida bir semimiy we jesur ademning pütün dunya jama'etchiliki aldida öz xelqi üchün meydan'gha chiqidighanliqini, bularning ichide rabiye qadir xanimningmu barliqini bildürüp: " amérikidin kishilik hoquq pa'aliyetchisi martin lusir king, birmida ansan sushi, hindistanda bolsa gendi, xitay katolikliri üchün kardinal kung, polshada lakwalasé we yohan pol ikkinchi, tibetler üchün dalay lama hezritim bar bolghan bolsa, dini erkinliki tartiwélin'ghan, medeniy we til hoquqliri depsende qilin'ghan Uyghurlar üchün: aqqun xitay köchmenliri teripidin teshkillen'gen hökümet teripidin öz ana wetinide chetke qéqilghan Uyghurlar üchün rabiye qadir xanim bardur" dédi.

Rabiye qadir xanim Uyghur arzu- ümidlirining nemunilik obrazi

Kiristofér simis ependi sözide rabiye qadir xanimning hayati pa'aliyiti heqqide toxtilip uning Uyghurning heq- hoquqni qoghdash yolida körsetken tirishchanliqlirini tilgha élip, uning yillardin béri xitay hökümitini Uyghurlarning hoquqini étirap qilishqa chaqirip kelgenlikini hemde shu seweb bilen 1999- yili türmige tashlan'ghanliqini we 2005- yili xitay türmisidin boshitilip amérikigha sürgün qilinish aldida xitayning rabiye qadir xanimni amérikigha barghandin kiyin héchqandaq kishilik hoquq pa'aliyetlirige qatnashmasliq heqqide agahlandurghanliqini bayan qildi hemde: " baliliri téxiche xitayda yashawatqanliqigha qarimay, bu qorqumsiz ayal, Uyghur kishilik hoquq fondi jem'iyitini qurdi. U hazir Uyghur arzu- ümidlirining nemunilik obrazigha aylandi" dédi.

Sims ependi, béyjingning kishilik hoquqni yaxshilashta basidighan musapisining téxi uzaq ikenlikini, xitay hökümiti sadir qilghan kishilik hoquq depsendichiliklirining intayin köp ikenlikini , bularning ayallarni ézish, qattiq yürgüzülgen pilanliq tughut siyasiti qatarliqlarni öz ichige alidighanliqini hemde bu xil siyasetning Uyghurlargha bashqiche yosunda yürgüzülgenlikini körsitip: "bu siyaset Uyghurlarning irqiy perqi seweblik, pütün bir milletni yoqitiwétish meqsitide irqiy qirghinchiliq wasitisi süpitide élip bérildi" dep otturigha qoydi.

Xitay hökümiti rabiye qadir xanimdin öch aldi

U yene palata kéngesh yighini bashqurghuchidin, xitayning herqandaq kishilik hoquq depsendichilikliri tizimlan'ghan doklatqa yipek yolida yashaydighan Uyghurlarning öz ana wetinide éziliwatqanliqiningmu choqum kirgüzülüshi kérek ikenlikini körsitip ötti we rabiye qadir xanimning türmidiki baliliri heqqide toxtilip: "amérikigha kelgendin buyan rabiye qadir xanim Uyghurlarning éziliwatqanliqini dunya jama'etchilikige bildürdi. Shunga xitay hökümiti hazir yene burunqigha oxshashla uning balilirini qolgha élish , türmige tashlash we tayaqqa bésishqa oxshash shekiller bilen uningdin och aldi" dédi.

Simis ependi sözide barliq palata ezalirining birlikte, xitay hökümitini rabiye qadir xanimning a'ilisidin öch élish herikitini derhal toxtitishqa chaqiridighanliqini ipadilidi we özlirining xanimning balilirining ehwaligha yéqindin köngül bolidighanliqini bildürüp: " biz ashu balilarning ehwaligha köngül bölidighanlarning awazigha awaz qoshimiz hemde, balilirimni qoyuwet dep, nida qiliwatqan, qelbi azabqa tolghan anining awazigha jör bolimiz" dédi.

Kiristofér simis ependi sözide yene xitay hökümitidin kanada puqrasi höseyin jélilni qoyup bérishke chaqiridighanliqini bildürüp: "biz xitay hökümitidin kanada puqrasi höseyin jélilni derhal qoyup bérip uni a'ilisi bilen jem qilishi telep qilimiz" dep muraji'et qildi.

497- Nomurluq qarar yuqiri awaz bilen maqullandi

Sims ependi söz axirida, mezkur 497- nomurluq qararning békitilishi heqqide toxtilip: " siyasiy zulmet ichide éziliwatqan Uyghurlar üchün rabiye qadir bir ümid nuri süpitide mewjud bolup turidu. Shunga biz bu qararning maqullinishini bar küchimiz bilen qollap uninggha, uning a'ilisige we u qilghan emgeklerge aliy éhtiram bildüreyli " dep xitab qildi.

Netijide, Uyghurlar üchün atayin muhim ehmiyetke ige bolghan 497- nomurluq bu qarar yuqiri awaz bilen maqullinip békitildi.

Qararda Uyghurlargha a'it töwendiki uch tür békitildi.

Xitay xelq jumhuriyiti:

1 ‏- Shinjyang Uyghur aptonom rayonida yashaydighan Uyghurlarning tili, medeniy we diniy hoquqlirini tonushi we ulargha kapaletlik qilishi shert.

2 ‏- Rabiye qadir xanimning balilirini türmidin we nezerbend astidin derhal qoyup bérishi shert.

3 ‏- Kanada puqrasi höseyin jélilni derhal qoyup bérip kanadadiki a'ilisi bilen jem qilishi shert. (Jüme)