Amérika awam palatasi Uyghurlar üchün intayin muhim ehmiyetke ige qarar maqullidi

• Muxbirimiz jümening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Amérika dölet mejlisidin körünüsh. Wikipedia Photo

17- Séntebir düshenbe küni kechqurun, amérika awam palatasida yéghin échilip, Uyghurlar üchün intayin muhim ehmiyetke ige bir qarar maqullandi.

Qarar awam palatasining rus lehtinen xanim, tam lantos ependi we rohrabacher qatarliq gholluq ezaliridin terkip tapqan shexsler teripidin teyyarlinip palata kéngishige sunulghan.

Mezkur 497- nomurluq qarar layihisining muhim mezmunini awam palata mulazimi tonushturup ötti: " qarar layihiside awam palata ezaliri shuni bildüriduki, xitay xelq jumhuriyiti, rabiye qadirning baliliri we kanada puqrasi höseyin jélilni türmidin derhal qoyup bérishi kérek hemde Uyghurlargha qaritilghan medeniy, til , diniy we bashqa shekildiki basturush heriketlirini derhal toxtitishi kérek."

Fale'omawa'ega ependi":xitay hökümiti Uyghurlarning iqtisadiy we ma'arip erkinlikini qattiq cheklep keldi"

Uyghurlargha nisbeten intayin muhim ehmiyetke ige bu qanun layihisi,17- chésla kechqurun amérika awam palata ezaliri toluq qatnashqan yighinda otturigha qoyulghan bolup, qarar layihisini kéngesh palata ezasi, amérika samo'a arili wekili, démokrat fale'omawa'ega bayan qilip ötti.

Fale'omawa'ega ependi qarar layihisini teyyarlashqa küch chiqarghan palata ezalirigha rehmet éytidighanliqini, kishilik hoquq mesilige bérip taqilidighan mezkur qarar layihisining neqeder muhimliqini otturigha qoyup: " mezkur qararning élinishi bilen dölet mejlisi xitay hökümiti teripidin wehshiyane basturuluwatqan Uyghur musulmanlar we xitay hökümiti Uyghur kishilik hoquqining yétekchi awazi rabiye qadirgha qaratqan rezil och élish qilmishlirini ashkarilaydu" dédi.

U yene, uzundin béri xitay hökümitining yardimi bilen Uyghur larning ana wetinige üzlüksiz éqip kéliwatqan xitay köchmenlirining tehditide öz milliy we medeniy mewjutliqini saqlap qélish üchün tériship kéliwatqanliqini, xitay hökümitining Uyghurlargha medeniy ma'arip we iqtisadi tereqqiyat pursiti bermigenlikini bildürdi we: "xitay hökümiti Uyghurlarning iqtisadiy we ma'arip erkinlikini qattiq cheklep keldi we sistémiliq halda kitablarni köydürdi we meschitlerni taqidi" dédi.

Fale'omawa'ega ependi: "xitay térrorluqqa zerbe bérish kürishini bahane qilip, Uyghurlar ustidin élip barghan basturush heriketlirini yapmaqchi boldi"

Fale'omawa'ega ependi sözide yene , xitay hökümitining Uyghur siyasiy mehbuslarni sotning hökümisizla tutup türmige tashlaydighanliqini we yaki a'ile tawabi'atlirini xewerlendürüp qoymayla étip tashlaydighanliqini, siyasiy jinayetchilerni qattiq qiyin ‏- qistaqqa alidighanliqinimu otturigha qoydi hemde xitayning Uyghurlarning azghine qarshiliqi ‏- namayishliriningmu xitay hökümiti teripidin éghir basturushqa uchraydighanliqini, amérikida yüz bergen 11- séntebir térrorluq weqesidin kéyin xitayning térrorluqqa zerbe bérish kürishini bahane qilip, Uyghurlar ustidin élip barghan kishilik hoquqni éghir depsende qilidighan basturush heriketlirini yapmaqchi bolghanliqi we Uyghurlargha térrorchilar we bölgünchiler, dep nam qoyuwalghanliqini tekitlidi.

Fale'omawa'ega ependi rabiye qadir xanimning hayati pa'aliyiti bayan qildi we uning Uyghurlarning dert ehwalini sözligenliki üchünla xitay türmisige tashlan'ghanliqini, emma xelq'ara jem'iyetning bésimi astida xitayning rabiye qadir xanimgha shert qoyup amérikigha sürgün qilghanliqini we rabiye qadir xanim amérikigha kélip jim turmighanliqi üchün xitayning rabiye qadir xanimdin öch élish meqsitide "baj tekshürüsh "ni kozir qilip uning oghullirigha "baj oghrilash" jinayetlirini artip ayrim- ayrim halda 7 we 9 yilliq qamaq jazasigha höküm qilghanliqini körsetti.

Kirstofér simis ependi :" biz bügün gheyretlik emma qelbi chongqur azabqa tolghan bir anining 'balilirimni qoyuwet' dégen nidasigha jör bolimiz"

Mezkur 497- nomurluq qarar layihisini yaqilap sözge chiqqan néw jérsiy wekili kirstofér simis ependi rabiye qadir xanining kishilik hoquq pa'aliyetlirige intayin yuqiri baha berdi we uni dunyadiki eng dangliq kishilik hoquq pa'aliyetchiliridin bolghan hindistanliq maxatma gendi, tibetlik dalay lama qatarliqlar bilen bir qatarda sanidi we"tibetler üchün dalay lama bolghinidek Uyghurlar üchünmu rabiye qadir xanim bardur" dédi we söz axirida u yene: " biz bügün gheyretlik emma qelbi chongqur azabqa tolghan bir anining 'balilirimni qoyuwet' dégen nidasigha jör bolimiz" dédi.

Simis ependi rabiye qadir xanimning utuqliri heqqide toxtilip, uning hazir Uyghurlarning birdek étirap qélin'ghan yol bashlighuchisigha aylan'ghanliqini, uning nobél tinchliq mukapati namzati ikenlikini we amérika prézidénti bushning yéngi dosti ikenlikinimu qoshumche qildi.

Qarar layihiside höseyin jélil mesilisi otturigha qoyuldi

Fale'omawa'ega ependi yene 497- nomurluq qara layihisining saxta jinayi qilmishlar bilen eyiblinip xitay türmisige tashlan'ghan höseyin jélil mesilisimu otturigha qoyulidighanliqini bayan qilip, " u yéqindila xitay soti teripidin saxta jinayi qilmishlar bilen eyiblinip ömürlük qamaq jazasigha höküm qilindi" dédi hemde uning ustidin échilghan sotqa kanada hökümiti wekillirining qatnashturulmighanliqini we kanada elchixana xadimlirining höseyin jélil bilen körüshüshige yol qoyulmighanliqini eyiblep: " bu uzundin buyan yétildürülgen diplomatiye ölchemlirige zit mesile bolupla qalmastin, belki höseyin jélilning xelq'arada ortaq étirap qélin'ghan eqelliy kishilik hoquqigha qilin'ghan éghir depsendichilik" dédi.

Qarar layihisining yene bir yaqilighuchi palata ezasi kirstofér simis xitay hökümitining kanada puqrasi höseyin jélilni derhal qoyup bérip öz a'ilisi bilen jem qilishi kéreklikini küchlük rewishte otturigha qoydi.

Uyghurlar üchün intayin muhim ehmiyetke ige bolghan bu qanun layihisi amérika kéngesh palatasida yuqiri awaz bilen testiqlinip békitildi. (Jüme)