Kanada bash ministiri stéphén xarper dalay lama bilen resmiy körüshidu

• Muxbirimiz kamil tursunning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Kanada metbu'atlirining ashkarilishiche, tibetning sürgündiki rohaniy dahisi dalay lama kanada parlaménti tibet dostluq komitétining teklipi bilen kéler ayda kanadani ziyaret qilidu. Kanada bash ministiri stéphén xarper dalay lama bilen resmiy shekilde körüshidu. Bu körüshüshning ottawada bolidighanliqi mölcherlensimu, emma körüshidighan orun we waqit yenila éniq emes. Mutexessisler bu uchrushushning diplomatik derijisining yoquri bolidighanliqigha alahide diqqet qilmaqta.

Yene bezi mutexessisler, stéphén xarper dalay lama bilen resmiy shekilde körüshse eslidila jiddiyleshken kanada ‏- xitay munasiwetlirige yene bir sürkilish élip kélidu we xitay teripidin menggülük qamaq jazasigha höküm qilin'ghan kanada puqrasi hüseyin jélilning teqdirigimu belgilik tesirlerni körsitidu,dep qarimaqta. Xitay hökümiti dalay lamani tibet musteqilliq küchlirining simwoli,dep qaraydu. Kanada hökümiti bolsa xitay da'irilirining tibettiki kishilik hoquq depsendichiliklirige alahide köngül bölidighanliqini bildürmekte.

Xitayning nuqti'ineziri

Kanada bash ministiri stéphén xarperning tibetning rohani dahisi dalay lama bilen resmiy shekilde körüshidighanliqi "yershari pochtisi géziti" arqiliq otturigha chiqqandin kéyin, xitay hökümiti kanada da'irilirige qattiq naraziliq bildürdi.

Xitayning ottawadiki bash elchixanisining élan qilghan bayanatida, "dalay lama sürgündiki rohaniy rehber bolush süpiti bilen, diniy bayraqni kötürüwélip, xitayni parchilaydighan her xil heriketler bilen shughullanmaqta. Uning barliq pa'aliyetliri --u negila barmisun we qandaq nam bilen atalmisun pütünley diniy yaki xususiy emes , meqset xitayni parchilash. Biz herqandaq döletning dalay lamaning bölgünchilik pa'aliyetlirige zémin hazirlap bérishige shundaqla yene , herqandaq döletning yoquri derijilik emeldarlirining uning bilen körüshüshige qet'iy qarshi turimiz " déyilgen.

Dalay lama kanada puqrasidur

Dalay lamani kanadagha teklip qilghan kanada parlaménti tibet dostluq komitétining re'isi, sénator konsigli'o di ninoning qarishiche, dalay lamani kanadagha teklip qilish we kanada bash ministirining qaysi shekilde uning bilen körüshüshi qatarliq mesililer kanadaning ichki ishi: "tibetning rohaniy lidéri dalay lamani kanadagha, bash ministirimiz emes, kanada parlaménti tibet dostluq komitéti teklip qildi. Shunga bu ish xitay ‏- kanada munasiwetlirige tesir körsetmeydu dep qaraymen.Nöwette xitay bilen bolghan soda munasiwetlirimiz rawajlanmaqta, medeniyet almashturush pa'aliyetlirimu janlanmaqta. Kanada séxiylik bilen xitay puqralirigha qarita köchmenlik yolini échip, ularni kanadaning bayliqliridin behrimen qilmaqta. Uning üstige dalay lama kanadaning pexri puqrasi. Bash ministirimizning uning bilen körüshüshi we uni kanadagha teklip qilish qatarliqlar kanadaning ixtiyarliqidiki ish," deydu.

Dunyada 40-50 döletning parlaméntida tibet dostluq komitétining mewjutluqini eskertken sénator konsigli'o di ninoning eskertishiche, kanada parlaméntining bu herikiti xitay da'irilirining béshini aghritish emes,eksinche dalay lama we tibet xelqining xitaydin aliy aptonomiye telep qilish yolidiki küreshlirini qollash bolup hésablinidiken.

Dalay lamaning kanada ziyaretliri arxipi

Dalay lamaning bu qétimqi ziyariti emeliyleshse, uning kanadani 3-qétim ziyaret qilishi bolup qalidu shundaqla stéphén xarper dalay lamani qobul qilghan kanadaning ikkinchi rehbiri, dégen namgha érishidu. 2004-Yili dalay lama kanadani tunji qétim ziyaret qilghanda,libéral partiyidin bolghan sabiq bash ministir pa'ul martin uning bilen körüshken, emma bu 15 minutluq körüshüsh ottawadiki roman katolik chérkawida élip bérilghan idi.

Bultur séntebir éyida dalay lama kanadani 2-qétim ziyaret qilghanda bolsa, bash ministir stéphén xarper uning bilen körüshüshtin özini tartqan we eyni waqitta kanada hökümet tereptin stéphén xarperning parlamént ishliri katibi we shundaqla medeniyet ministiri bolghan jason kénnéy uning bilen körüshkenidi. Eyni waqitta mutexessisler, stéphén xarper, kanada bilen xitay otturisidiki nazuk mesile bolghan hüseyin jélil mesilisige selbiy tesir körsitilishidin ensirep, dalay lama bilen körüshüshtin özini tartti,dep baha bergenidi. Emma u qétim kanada hökümiti dalay lamaning kishilik hoquq we ténchliq yolida élip barghan küreshlirini mukapatlash üchün uninggha kanadaning pexri puqraliq salahiyiti bergenidi.

Bu qétim kanadaning dalay lamagha körsitidighan hörmiti ilgirikidin yoquri

Kanada karléton uniwérsitétining siyaset penliri proféssori jérémy palti'él sabiq bash ministir pa'ul martin bilen nöwettiki bash ministiri stéphén xarperning tibetning rohaniy dahisi dalay lama bilen körüshüsh usulidiki perqler üstide toxtilip: "sabiq bash ministir pa'ul martinning dalay lama bilen uchrishishi resmiy emes, belki xususiy körüshüsh bolghanidi. Uning üstige bu uchrishish kanada parlaméntida ötküzülmigen. Kanada metbu'atliri, stéphén xarperning bu qétimqi uchrishishning ilgirikidin perqliq bolushini yeni uning dalay lama bilen hökümetke a'it orunda körüshüshni arzu qilghanliqidin bisharet bermekte. Eger shundaq bolsa, tibetning rohaniy lidérige bérilgen hörmet ilgirikidin yoquri kötürülgen bolidu shundaqla bu xitay da'irilirige bérilgen küchlük signal bolup hésablinidu," deydu.

Hazirghiche, kanada da'iriliri dalay lamaning kanada ziyariti heqqide héchqandaq bayanat élan qilmidi.Emma kanada metbu'atliri stéphén xarperning bu qararini kanada puqrasi hüseyin jélil mesiliside kanada hökümitining heqliq teleplirini qopalliq bilen ret qilghan xitay da'irilirige bérilgen qattiq jawablarning biri, dep baha bermekte. (Kamil tursun)