Далай ламаға америка дөләт мәҗлиси алтун мидали берилди

• Мухбиримиз әркинниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

10 - Айниң 17 - күни, далай лама америка парламенти тәқдим қилған алаһидә алтун медални прәсидент буштин қобул қилмақта. AFP Photo

Чаршәнбә күни америка дөләт мәҗлиси бинасида тибәт роһаний даһийси далай ламани дөләт мәҗлиси алтун медали билән мукапатлаш мурасими өткүзүлди. Америка президенти җорҗ буш, хитай даирилириниң қарши турушиға қаримай мурасимға қатнишип, дөләт мәҗлиси алтун медалини далай ламаға өз қоли билән бәрди. Дөләт мәҗлиси алтун медали америка пуқралириға берилидиған әң юқири шәрәп мукапати болуп, бу мукапатниң далай ламаға берилиши хитай даирилиригә берилгән күчлүк бишарәт, дәп қаралмақта.

Буш: " далай лама бәйәт қилғучиларниң роһий йетәкчиси шундақла өз хәлқиниң үмид нури"

Америка дөләт мәҗлиси алтун мидали, америкиниң пуқраларға беридиған әң юқири дәриҗилик шәрәп мукапати болуп, америка авам палатаси 2006 ‏- йили 9 ‏- айда далай ламаниң тинчлиқ, ғәйри зораванлиқ , кишилик һоқуқ вә динлар оттурисидики чүшинишни илгири сүрүш йолида көрсәткән тиришчанлиқини тәқдирләш мәқситидә бу мукапатни униңға бериш тоғрисида қарар мақуллиған иди.

Далай лама мукапатни чаршәнбә күни америка дөләт мәҗлиси бинасида өткүзүлгән президент бушниң қатнишишидики һәйвәтлик бир мурасимда тапшурувалди. Мурасимда президент буш, америка дөләт мәҗлисиниң авам вә кеңәш палата әзалири, нобил мукапатиниң лаурияти елей вейселлар сөз қилип, ламаға болған һөрмитини ипадилиди. Президент буш мурасимда сөзлигән нутқида далай ламани махтап, хитай рәһбәрлирини далай ламани бейҗиңға тәклип қилишқа чақирди. Далай ламани" тинчлиқ вә баравәрликниң универсал символи, бәйәт қилғучиларниң роһий йетәкчиси шундақла өз хәлқиниң үмид нури " дәп тәкитлигән буш, америка диний кәмситишкә қарап турмайду шундақла буниңға җиддий қарайду вә буни рәт қилиду " дәп көрсәтти.

Далай лама: "мениң йошурун пиланим йоқ "

10 - Айниң 17 - күни, далай лама америка парламентиниң йетәкчиси нансий полосий ханимға "хада" тәқдим қилмақта. RFA Photo

Америка дөләт мәҗлисиниң мәзкур алтун медалиға еришкән чәтәллик затлар көп әмәс болуп, һазирға қәдәр бу медалға еришкән чәтәллик әрбаплар ичидә рим папаси җон паул - 2, җәнубий африқа рәһбири нилсон мандела, мунах терисса, әнгилийиниң сабиқ баш министири тоний блайер қатарлиқлар бар.

Далай лама мурасимда сөзлигән нутқида америка хәлқи вә президент бушниң тибәт хәлқини қоллиғанлиқиға рәһмәт ейтип, "мән ишинимәнки , бу мукапат тинчлиқ, өз ‏- ара чүшиниш вә инақлиқни илгири сүрүш йолида тиришиватқан нурғун шәхсләргә наһайити күчлүк риғбәт бериду. Мән бир шәхс болуш сүпитимдә бу мукапатниң мәндәк бир раһипқа берилгәнликидин чоңқур тәсирләндим вә һаяҗанландим "дәп көрсәтти. У йәнә бу мукапатниң тибәт хәлқиғә зор хошаллиқ вә илһам бәхш етидиғанлиқини әскәртип, президент бушниң диний әркинлик вә демократийидә чиң турғанлиқиға рәһмәт ейтти. Далай лама, 2008 ‏- йили өткүзүлидиған бейҗиң олимпик йиғинини қоллайдиғанлиқини, чүнки олимпик йиғини хитайниң техиму кәң ечиветилиши вә охшимиған пикирләргә сәвир- тақәт қилишни илгири сүрүшини үмид қилди. Лекин у йәнә, хитай һөкүмити өзиниң тибәт мәсилисидики сәмимийитигә гуман билән қарайдиғанлиқини әскәртип, "мениң йошурун пиланим йоқ " дәйду.

Буш: "мән диний әркинликни қоллаймән "

Уйғур миллий һәрикитиниң рәһбири рабийә қадир ханим, америка дөләт мәҗлисидики мурасимға алаһидә меһман сүпитидә қатнашқан затларниң биридур. У, радиомизға дөләт мәҗлисидики мурасим һәққидә тохталди. Хитай һөкүмити, бөлгүнчилик билән әйибләйдиған бу йил 72 яштики далай ламани америка дөләт мәҗлисиниң алтун мидали билән мукапатлашни һәмдә президент бушниң мукапатлаш мурасимиға қатнишишини әйиблигән иди. Хитай ташқий ишлар министири яң җйечи, сәйшәнбә күни дөләт мәҗлисидики мурасимни бикар қилишни, болмиса бу хәлқара мунасивәтләр принсипиға еғир хилап болупла қалмай, бу йәнә хитай хәлқиниң һессиятиға азар беридиғанлиқини илгири сүргән.

Лекин президент буш шу күни ақсарайда мухбирларни күтүвелип, мурасимға қатнашса бу хитай - америка мунасивәтлиригә зиян йәткүзиду, дәп қаримайдиғанлиқини билдүрди. Буш, "мән диний әркинликни қоллаймән, далай лама диний әркинликни қоллайду..... Мән бу адәмни шәрәпләндүрмәкчи. Мән хитайларға диний әркинлик бизниң дөлитимиз көңүл бөлидиған мәсилә икәнликини үзлүксиз әскәртип кәлдим. Мән йәнә уларға далай лама билән көрүшсә, бу уларниң мәнпәәтигә пайдилиқ икәнликини ейттим шундақла мурасимға қатнишидиғанлиқини уқтурдум " дәйду.

Далай лама: " тибәт көчмәнләр нопусиниң җиддий тәһдитигә дуч келиватиду"

Ақсарайниң баянатчиси дана пәринониң әскәртишичә, президент буш бу йил 8 - айда австралийидә хитай дөләт рәиси ху җинтав билән көрүшкәндә униңға өзиниң дөләт мәҗлисидики мурасимға қатнишидиғанлиқини билдүргән. Пәрино, "президентниң мурасимға қатнишиши америкилиқларниң адитидики алаһидә бир вәқә " дегән. Далай лама америка дөләт мәҗлисидики мурасимда сөзлигән сөзидә, өзиниң мустәқиллиқ тәләп қилмайдиғанлиқини йәнә бир қетим әскәртип, мәқсидиниң тибәткә "һәқиқий аптономийә" тәләп қилиш икәнликини билдүрди.

Далай ламаниң әскәртишичә, тибәт көчмәнләр нопусиниң җиддий тәһдитигә дуч келиватқан болуп, бу йәрлик тибәтләрниң өз юртида аз санлиқ орунға чүшүп қелиш хәвпини күчәйтипла қалмай, бу йәнә бу тибәтниң екологийилик муһити вә мәдәнийитигә җиддий хирис елип кәлмәктә икән. Чаршәнбә күнки мурасим президент бушниң далай лама билән биринчи қетим бир аммивий сорунда ашкара бир ариға келиши болуп һесаблиниду. Буш, сәйшәнбә күни далай ламани ақсарайда күтүвалған болсиму, лекин бу күтүвелиш ғәйрий рәсми йосунда елип берилди. (Әркин)