Dalay lama iz basarini hayat waqtida özi teyinleydighanliqini bildürdi

• Muxbirimiz ömer qanatning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Tibetning diniy we siyasiy dahisi dalay lamaning bu yil ichide gérmaniye bash minstiri an'géla mérkél, kanada bash minstiri jan xarper bilen uchrishishi we yéqinda, amérika prézidénti jorj bush teripidin aqsarayda qobul qilinishi shuningdek 10‏- ayning 17‏- küni amérika dölet mejlisi teripidin dalay lamagha altun médal bérilishi qatarliq mesililer, tibetlikler bilen béyjing hökümiti otturisidiki ziddiyetlerni téximu keskinleshtürgen bir mezgilde, dalay lamaning özining iz basarini yeni kélerki dalay lamani budda diniy qa'idisige asasen qaytidin tirilish usuli buyiche emes, hayat waqtida özining teyinlishi mumkinliqini jakarlishi, xitay hökümitini qattiq bi'aram qiliwetti.

Xewerlerge qarighanda, dalay lama yéqinda bergen bayanatida, özining ölümidin kéyin, tibetliklerning xitay hökümiti teripidin teyinlinidighan dalay lamani qobul qilmaydighanliqini tekitlep, özining iz basarini hayat waqtida özi teyinleydighanliqining bisharitini bergen.

Dalay lamaning bu toghridiki bayanati, xitay hökümitining qattiq ghezipini qozghidi. Xitay tashqi ishlar minstirliqining bayanatchisi lyu jenchaw, dalay lamani budda diniy en'enisini buzushqa tirishiwatidu dep eyiblep, "dalay lamaning özining iz basarini teyinlesh toghrisidiki bayanati budda diniy qa'idisige we diniy murasimlirigha pütünley xilap" dep körsetti.

Siyasiy mulahizichiler, dalay lamaning iz basarini, özining hayat waqtida teyinlesh yoli bilen békitish toghrisidiki bayanatini, xitay hökümiti teripidin 1‏ - séntebir küni tibette yolgha qoyulghan, lamalarni teyinlesh heqqidiki diniy belgilimilerge qayturghan jawab dep qarimaqta.

Ularning éytishiche, chet'ellerdiki kishi we teshkilatlarning tibette lamalarni teyinlesh ishigha arlishishini cheklesh we teyinlen'gen lamalarning hökümetning testiqidin ötüshi qatarliq mesililerni öz ichige alghan 1 ‏- séntebir künidin bashlap tibette yolgha qoyulghan diniy belgilimiler, dalay lamaning tesirini azaytishni hemde tibette lamalarning teyinlinishige dalay lamaning arilishishining aldini élishni meqset qilidiken.

Nurghunlighan siyasiy mulahizichiler, xitay hökümitining bu yil 72 yashqa kirgen dalay lamaning ölüshini kütüwatqanliqini, béyjing da'irilirining dalay lamaning wekilliri bilen tibet mesilisini bir terep qilish namida bashlighan söhbitining dunya jama'etchilikini aldashtin ibaret bir siyasiy taktika ikenlikini bayan qilip, xitay hökümitining meqsetlik halda söhbetlerni uzartiwatqanliqini bildürmekte.

Ularning éytishiche, xitay hökümiti, dalay lamaning ölümidin kéyin tibet dawasining xelq'aradiki tesirining aziyidighanliqini közde tutup, tibet ichidin bir dalay lama teyinlep chiqip, tibet mesilisini özi xalighan usulda bir terep qilishni pilanlimaqta. Lékin nurghunlighan mutexessisler, xitay hökümitining dalay lamaning ölümidin kéyin, téximu radikal we dalay lama hazir otturigha qoyuwatqan, heqiqiy aptonomiye qatarliq teleplerni ret qilidighan, bir tibet herikitige duch kélishi mumkinliqini bayan qilishmaqta. (Ömer qanat)