Tibettiki namayishni dalay lama keltürüp chiqarghanmu?

• Muxbirimiz ömerjan toxtining bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Dubeyning "el erebiye" téléwiziye qanilida, 2008 - yili 25 - mart küni "tibette yüz bergen namayishni dalay lama keltürüp chiqarghanmu?" dégen témida élip bérilghan siyasiy tehlil munaziriside, tibette yüz bergen namayish we qanliq basturush ehwali otturigha qoyulghan bolup, süriyilik obzorchi raniye abdulhemid mundaq dédi:" xitay bash ministiri wén jyabaw tibetlerning rohaniy dahiysi dalay lamani ötken hepte tibet paytexti lxasa shehiride chiqqan isyanning we qanliq aqiwetning sewebchisi dep eyiblidi. Emma dalay lamaning tinchliqperwer adem ikenlikini xelqi alem alliqachan tonup yetken bolghachqa, xitay da'irilirining dalay lamani tibette isyan pilanlighan dégen eyibleshlirige ishenmeydu. Uning üstige xitay da'irilirining tibette chiqqan isyan'gha xitayning gherbige jaylashqan, hazir xitaylar teripidin "shinjang" dep atilip kelgen musulman yurtidiki Uyghurlarnimu qétiwalghanliqi heqiqeten külkilik bir ish. Ishning rasti shuki, her qandaq jayda zulum we bésim kücheygenséri xelqning naraziliqi ashidu. Bu naraziliq bir küni choqum partlap chiqmay qalmaydu. Tibettiki isyan ene shu naraziliqning bir ipadisidur."

Erkinlik telep qilish üchün birsining küshkürtishi kérekmu?

Raniye abdulhemid yene mundaq dédi:"erkinlik, höriyet her qandaq ademning telep qilidighan nersisi we eng addi heqqidur. Erkinlikidin mehrum bolghan, siyasiy yaki diniy jehetlerdin cheklimilerge uchrighan xelqning buninggha naraziliq bildürüshi we derdini anglitish üchün namayishqa oxshighan heriketlerni uyushturushi tebi'iy ehwal we her kimning heqqidur. Bir xelqning erkinlik telep qilishi üchün birawning ularni küshkürtishi shertmu? hergiz undaq emes. Pichaq söngekke yetken xelqni toxtitip qalghili bolmaydu. Dunyada bésimdarlarning hemmisining mentiqisi bir- birige oxshap kétidu. Ular eyibni hergizmu özliridin körmeydu. Qarshi terepning heqqani teleplirini bir qétimmu anglap qoymaydu."

Xitay tibetni menggü tutup turalamdu?

Raniye abdulhemid yene mundaq didi:"melumatlargha asaslan'ghanda, tibet eslide musteqil memliket bolup, ötken esirning otturilirida xitay kommunistliri tibetni resmi ishghal qilghan iken. Tibetlerning rohaniy dahiysi dalay lama shu sewebtin chet'elge qéchip chiqiwalghan iken. Bu qétim tibette élip bérilghan namayish ötken yigirme yildin buyanqi eng chong namayish hésablinidiken. Bir xelqning mustemlikide dawamliq qélishi mumkin bolmighandek, tibetler bilen Uyghurlardek erkinlikke teshna bir xelqning bu halette menggü qélishi téximu mumkin emes." (Ömerjan)