Dalay lamani mukapatlash xitay - amérika munasiwetlirige qanchilik tesir körsitidu?
2007.10.18

Amérika dölet mejlisining tibet rohani dahisi dalay lamani mukapatlishi we prézidént bushning mukaplatlash murasimigha qatniship, dalay lamagha iltipat körsitishi xitay da'irilirining ghezipini qozghidi. Xitay hökümiti bu weqening xitay - amérika munasiwetlirige éghir tesir körsitidighanliqini agahlandurmaqta. Bu weqe xitay amérika munasiwetlirige qaysi derijide tesir körsitidu ? xitay amérikigha qarshi öch élish herikiti qollinamdu ? bu mesilide analizchilar xitayning herikiti melum da'iride cheklinidighanliqini bildürmekte.
Bush: " ular bu möhterem kishining tinchliqperwer we kélishtürgüchi ikenlikini bayqaydu"
Xitay hökümiti peyshenbe küni amérika dölet mejlisining tibet rohanyi dahiysi dalay lamagha mukapat bergenlikini we prézidént bushning mukapat bérish murasimigha qatnashqanliqini eyiblep, dalay lamani mukapatlash "xata heriket" dep körsetti we amérikining "bu xata heriketni tüzitishi "ni telep qilip, bolmisa buning xitay - amérika munasiwetlirige éghir dexli - teruz yetküzidighanliqini yene bir qétim agahlandurdi.
Prézidént bush, charshenbe küni dölet mejlisidiki murasimda sözligen sözide xitay rehberlirini dalay lama bilen körüshüshke chaqirip, eger körüshse " ular bu möhterem kishining tinchliqperwer we kélishtürgüchi ikenlikini bayqaydu". "Mana bu bizning xitay rehberlirini dalay lamani xitaygha teklip qilishqa chaqirishimizdiki seweblerdur " dep tekitligen.
Lyu jyenchaw: "amérikining herikiti junggoning ichki ishlirigha öktemlik bilen arilashqanliqtur"

Lékin xitay tashqi ishlarministirliqi bayanatchisi lyu jyenchaw peyshenbe küni muxbirlargha " amérikining herikiti junggoning ichki ishlirigha öktemlik bilen arilashqanliqtur. Bu junggo xelqining hissiyatigha azar béripla qalmay, bu yene junggo - amérika munasiwitini éghir ziyan'gha uchratti" dep körsetti.
Xitay da'irilirining ré'aksiyisi buning bilen cheklenmidi. Shu küni xitay tashqi ishlar ministiri yang jyéchi, amérikining xitaydiki bash elchisi klark randni tashqi ishlar ministirliqigha chaqirtip, amérika hökümitige eng küchlük shekilde étiraz bildürgen. Lyu jyenchaw," junggo amérikini bu xata heriketning yaman tesirini tazilap, tibet musteqilchi küchlirining herikitini qollash yaki körmeske sélishni toxtitishqa chaqiridu......Shundaqla junggo - amérika munasiwetlirini qoghdash üchün konkrét tedbir élishqa ündeydu " dédi.
Béyjing hökümiti, xitayning zémin pütünlikini parchilimaqchi boluwatqan bir shexske mukapat bérish munasiwetlerge éghir tesir yetküzidighanliqini agahlandurghan bolsimu, lékin lyu jyenchaw, xitayning qandaq öch élish tedbiri qollinidighanliqini ashkarilashni ret qildi.
Bush: " men her qétim xu jintaw bilen körüshkende bu mesilini otturigha qoyuwatimen"
Washin'gtondiki analizchilar, bu weqening xitay - amérika munasiwitide jiddiy özgirish peyda qilish éhtimali zor emes, dep qarimaqta. Türkel, amérikidiki kristyan we yang qanun mulazimet shirkitining adwokati. U, bu sözlerni peyshenbe küni radi'omizning ziyaritini qobul qilghanda tekitlidi.
Xewerlerge qarighanda xitay hökümiti bu mesilidiki ghezipini gérmaniyining bérlin shehiride ötküzülmekchi bolghan iran yadro mesilisi heqqidiki bir yighinni bayqut qilish bilen ipadilepla qalmay, yene xitay xelq qurultiyining re'isi wu banggoning amérika ziyaritini bikar qilish bilen ipadiligen. Lékin prézidént bush, dalay lamani mukapatlash murasimigha qatnashsa, bu xitay bilen bolghan munasiwetke tesir yetküzidu, dep qarimaydighanliqini bildürmekte. Bush, charshenbe küni murasimgha qatnishishtin burun aqsarayda ötküzgen muxbirlarni kütüwélish yighinida dalay lama bilen körüshüsh mesilisini chüshendürüp, "xitay terep méning bu herikitimni xalimasliqi mumkin. Lékin men buni xitay -amérika munasiwitige éghir tesir yetküzidu, dep qarimaymen. Emeliyette méning amérika prézidénti bolush süpitim bilen, diniy erkinlik we oxshimighan dinlargha hörmet qilishni tekitligenlikim, héchbir dölet bilen bolghan munasiwitimge ziyan yetküzgen emes. Men her qétim xu jintaw bilen körüshkende bu mesilini otturigha qoyuwatimen " deydu.
Bushning eskertishiche, u 8 - ayda xitay dölet re'isi xu jintaw bilen awstraliyide körüshkende uninggha dalay lamani mukapatlash murasimigha qatnishidighanliqini éytqan. Lékin xitay tashqi ishlar ministiri lyu jyenchaw, bushning dalay lamani xitaygha teklip qilish heqqidiki chaqiriqini ret qilip, " junggoning dalay lama we tibet mesilisini qandaq bir terep qilishi uning ichki ishi. Junggo xelqi buni hemmidin yaxshi bilidu. Bashqilarning bizni buni ögitishi hajetsiz " dédi.
Dalay lama: "her yili tibettiki xitay köchmenlirining nopusi jiddiy türde köpeymekte"
Amérika kristyan we yang qanun mulazimet ornidiki nuri türkelning eskertishiche, xitay da'irilirining tibet mesilisini hel qilish semimiyiti kem. Dalay lama amérika dölet mejlisidiki sözide, kishilerni tibetning ijtima'iy we muhit mesiliside yüz bériwatqan özgirishke diqqet qilishqa chaqirip," her yili tibettiki xitay köchmenlirining nopusi jiddiy türde köpeymekte," dep körsetti.
U yene, lxasani misalgha élip, tibetlerning öz yurtida az sanliqlar ornigha chüshüp qélish xewpige duch kéliwatqanliqini, tibettiki xitay nopusining köpiyishi tibet medeniyitini weyran qilipla qalmay, tibetning ékologiyilik muhitini weyran qilish rolini oynaydighanliqini ilgiri sürdi. (Erkin)
Munasiwetlik maqalilar
- Dalay lama turk metbu'atlirida
- Dalay lamagha amérika dölet mejlisi altun midali bérildi
- Amérikida Uyghur mesilisige bolghan qiziqish kücheymekte
- Kanada bash ministiri stéphén xarper dalay lama bilen resmiy körüshidu
- Amérika we tibet sergerdan hökümiti xitayning "lama warislirini teyinlesh belgilimisi" ge inkas qayturdi
- Tibet himayichiliri bilen kanadadiki Uyghurlar körüshti
- Xitay döliti térrorizimning tehditige uchrawatamdu?
- Xitay tashqiy périwut zapisini amérikigha qarshi kozur qilip qollinamdu ?
- Dalay lama we rabiye qadir hamburgda
- Rabiye qadir xanimning gérmaniye sepiri we dalay lama bilen uchrishishi
- Amérika kéngesh palatasi xitay yémekliklirining bixeterlik mesilisini muzakire qildi
- Xitay démokratlirining neziridiki hüseyin jélil mesilisi (2)
- "Amérika -xitay munasiwetliri dunyaning kilechikini shekillendüridu"
- Amérika dölet mudapi'e ministirliqi: " eng xeterlik ehwalgha teyyarliq körüshimiz kérek"
- Xitaygha payda keltüriwatqan amérika -xitay soda-iqtisad munasiwiti