“Yolni rawanlashturup, xelqni béyitish” qurulushi déhqanlargha hashar boldi

Xitay hökümiti bashqurushidiki qeshqer kündilik géziti 12-dékabir qeshqerning qaghiliq nahiyisining taghliq yéza, kentliride nuqtiliq yol qurulushi élip bérilip, rawanlashturulghan yollarning jem'iy musapisi 120 kilométirgha yetkenlikini xewer qildi.

Bu yol qurulushi Uyghur rayoni boyiche 1012-yil béshidin bashlap bir tutash élip bériliwatqan “Yolni rawanlashturup xelqni béyitish” dep nam bérilgen 10 chong xelq turmushi qurulush türining biri iken. Xewerdin melum bolushiche, qaghiliq nahiyisidiki 16 türlük yol we köwrük qurulushlirini élip bérishqa bu yil jem'iy 89milyon som meblegh ajritilghan.

Mezkur xewerde yene, hazirghiche qaghiliq nahiyisidiki bu xil nuqtiliq yol qurulushlirining 70% i tamamlinip ammining yol yürüshi, qatnash ishliri zor derijide rawanlashqanliqi ilgiri sürülgen.

Qaghiliq nahiyisi namrat nahiyilerning biri, shundaqla nahiye zéminining 70 nechche pisenti égiz-pes édirliq we taghliq bolup, bu taghliq rayonlargha jaylashqan yéza, kentlerning yolliri intayin nachar. Nöwettiki yol yasash qurulushining qandaq dawam qiliwatqanliqi we buning déhqanlarning turmush we qatnishigha qanchilik tesir körsitiwatqanliqi heqqide melumat élish üchün, qaghiliq nahiyisi tögichi yézisining bir taghliq kentige téléfon qilduq, téléfon tor alaqilirimu nachar bolghan shara'itta nahayiti teslikte bir déhqan bilen alaqileshtuq, emma bu déhqandin kütülmigen jawabqa érishtuq, yeni bu taghliq kentte élip bériliwatqan yol yasash qurulushi déhqanlarning hashargha ishlesh bedilige élip bériliwatqan iken.

Biz xelqning mangidighan yolini rawanlashturup, turmushini béyitish üchün élip bériliwatqanliqi teshwiq qiliniwatqan, qaghiliqtiki yol yasash qurulushining néme üchün hashargha aylinip qalghanliqini sorash üchün, qaghiliq nahiyisining munasiwetlik hökümet tarmaqlirigha téléfon qilghan bolsaqmu yaki téléfon élinmidi we yaki téléfon ulan'ghan bolsimu, kadirlar erkin asiya radi'osining ziyaritini qobul qilalmaydighanliqini éytip jawab bérishni ret qildi.

Bu xil weziyette tögichi yézisining bir neper yéziliq hökümet kadiri hazirghiche hasharning mewjutluqidek heqiqetni inkar qilmidi we bir kadir bolush süpiti bilen siyasetning emeliylishishide saqliniwatqan mesililerni hemde déhqanlarning emeliy qiyinchiliqini inkas qilishni toghra kördi.

Bezi taghliq kentlerde hazirghiche yéza, bazargha, nahiyige tutishidighan yol yoqluqi, déhqan, charwichilarning qiyinchiliqlirini köz aldigha keltürüp yighlap salghan bu yéza kadirining bildürüshige qarighanda, nahiyidiki bezi yézilarning turmush shara'iti on yil awwalqi bilen oxshash sewiyide bolup, yol yürüshi tes, emma mana shuningdek heqiqeten yol yasilishqa tégishlik, shara'iti eng nachar kentler yenila tereqqiyat pilanidin, hökümetning neziridin saqit qilinmaqta.

Bu kadirning inkasigha qarighanda, yol qurulushi üchün ajritilghan mebleghning qandaq ishlitilishide nurghun mesile bar, yasap bolushqa tégishlik yol qurulushliri qesten kéchiktürülüp, yol yasash déhqanlarni qish qiroda hashargha tutushning yene bir bahanisige aylandurulmaqta, bezi jaylarda yol yasalghini bilen uni saqlash we bashqurush tedbiri toghra bolmighanliqtin, yol qurulushini qayta-qayta we yaki bashqidin élip bérishqa toghra kelmekte, bu xil qurulushlar yenila déhqanlarning heqsiz emgiki yeni hashar arqiliq dawamliship kelmekte. Bu xil ehwalda yol yasash qurulushi déhqanlargha qulayliq yaki paydiliq bolmastin belki ularni awarichilikke we téximu namratliqqa muptila qilmaqta.

Uyghur aptonom rayonluq xelq hökümiti we aptonom rayonluq emgek we ijtima'iy mulazimet idarisi 2004-yili mexsus uqturush chüshürüp, Uyghur éli miqyasida déhqanlarni bikargha ishlitidighan hasharni shu yil axirghiche teltöküs tügitidighanliqini wede qilghan idi. Emma hasharning ta hazirghiche, bolupmu Uyghur élining jenubidiki nahiye, yézilarda oxshimighan shekiller we namlar astida dawamlishiwatqanliqi ashkarilinip kelmekte. Shundaqla bu jeryanda, déhqanlar emgek heqqi bérilmigen, yol hem tamaq rasxoti bérilmigen shara'itta, qerelsiz her xil jismaniy emgeklerge mejburlinip, hashar wezipisini béjirelmigen yaki waqtida tamamliyalmighanlarning, jazagha we jerimanige uchrighanliqi melum.

Hökümetning puqralarni heqsiz emgekke mejburlishidek hashar, gerche qulluq tüzümdiki ottura esirge tewe, insanlarni jismaniy, rohiy we iqtisadiy qatarliq köp tereplik heq-hoquqliridin mehrum qilidighan, kishilik hoquqqa tamamen xilap, xitayning asasiy qanunigha, emgek qanunlirighimu xilap bolghan hadise bolsimu, mushu esirde, bügün'ge qeder Uyghur déhqanliri hashardin qutulalmidi.