Хәлқара дини әркинлик комитети ахбарат елан қилип, хитай һөкүмитини қаттиқ әйиблиди


2007.11.20

19- Ноябир дүшәнбә күни америка қошма штатлири хәлқара дини әркинлик комитети ахбарат елан қилип, хитай һөкүмитиниң "чәтәл күчлириниң сиңип киришини тазилаш һәрикити" намида кишилик һоқуқ тәрғибатчилири вә диний җамаәтләрни қаттиқ бастуруватқанлиқини қаттиқ әйибләйдиғанлиқини билдүрди.

"Бастуруш һәрикәтләрни йүргүзүшкә хитай мәркизи һөкүмити әң алий қоманданлиқ органлири мутләқ арилашти"

Ахбаратта: "хитай һөкүмити йеқиндин буян елип бериватқан кишилик һоқуқ вә дини әркинликни дәпсәндә қилидиған мәзкур һәрикәтләрни йүргүзүшкә хитай мәркизи һөкүмити әң алий қоманданлиқ органлири мутләқ арилашти" дәп көрситилип, хитай мәркизий һөкүмитиниң кишилик һоқуқ паалийәтчилирини башқуруш һәрикәтлиригә биваситә арилашқанлиқи оттуриға қоюлған.

Баянатта йәнә, хитай һөкүмити йеқинда 5 йиллиқ қамақ җазасиға һөкүм қилған хитай кишилик һоқуқ паалийәтчиси вә қануний һоқуқ тәрғибатчиси яң мавдуңниң кесилиш алдида қийин- қистаққа вә тән җазасиға учриғанлиқи көрситилгән вә хитай һөкүмитини яң мавдуң вә башқа түрмигә ташланған барлиқ кишилик һоқуқ паалийәтчилирини шәртсиз қоюветишкә чақирған.

Комитет рәиси майкел кормарти: "хитайниң пүтүнләй қанун билән башқуруш тоғрисида қилған қәсәмлири бир қуруқ вәдә питила қалди"

Мәзкур комитет бу һәқтә елан қилған ахбаратта америка қошма штатлири хәлқаралиқ диний әркинлик комитетиниң рәиси майкел кормарти хитай һөкүмитиниң қанун билән башқуруш җәһәттә амма алдида вәдә бәргән болсиму, әмма хитай пуқралириниң қануни, диний вә сиясий һоқуқлирини капаләткә игә қилиш учун һәрикәт қилған кишилик һоқуқ паалийәтчилирини бастуруватқанлиқини оттуриға қойди вә яң мавдуңниң қамақ җазасиға һөкүм қилиниш һәққидә тохтилип: "яң мавдуңниң түрмигә ташлиниши, гәрчә хитай һөкүмити кишилик һоқуқни қоғдаш җәһәттә қанун- низамнамиләрни түзүп чиққан болсиму, хитайниң әдлийә вә қануний ислаһат елип беришни халимайдиғанлиқини йәнә бир қетим испатлиди. Хитайниң пүтүнләй қанун билән башқуруш тоғрисида қилған қәсәмлири бир қуруқ вәдә питила қалди" деди.

Мәлум болушичә, гу фейшяң дәп тонулған яң мавдуң 2006- йили қолға елиништин илгири, хитай һөкүмитиниң фалунгуң муритлириға қаратқан бастуруш һәрикитигә қарши чиққан адвукат гав җишеңни ақлаш ишлириға қатнашқан адвукат иди.

Миндй лармор ханим: " мәзкур һәрикәт аз санлиқ милләтләргә қаршиму елип берилди"

Ахбаратта, хитай һөкүмитиниң йеқиндин буян күчәйткән "чәтәл күчлириниң сиңип киришини тазилаш һәрикити" намида елип барған бастуруш һәрикити җәрянида, христиан диний муритлирини вә йәр асти черкав җамаитини қолға алғанлиқи көрситилгән болуп, америка қошма штатлири хәлқаралиқ диний әркинлик комитетидики хитай ишлириға мәсул миндй лармор ханим, хитай мушу һәрикәт намида пәқәт христианларни әмәс бәлки башқа диний гуруппидикиләрни вә кишилик һоқуқ паалийәтчилириниму бастуруватқанлиқини билдүрди.

Миндй лармор ханим бу һәқтә тохтилип мундақ деди: "мәзкур һәрикәт пәқәт христианларға қаритилипла қалмастин, бәлки башқа әһвалларда аз санлиқ милләтләргә қаршиму елип берилди" деди.

У йәнә, хитай һөкүмитиниң йеқиндин буян бу һәрикәт намида чәтәллик диний етиқадчилар билән алақиси болған хитай ичидики диний етиқадчиларни бастуруватқан болсиму , әмма чоң даиридин елип ейтқанда мәзкур һәрикәтниң хитай җәмийитиниң башқа тәрәплиригә тәсир көрсәткәнликини билдүрүп: "комитетимиз, бу һәрикәтниң диний етиқадчиларға қандақ тәсир көрситидиғанлиқиға бәкрәк диққәт қилип келиватиду. Хитай елип барған мәзкур һәрикәт хитай җәмийитиниң нурғун тәрәплиригә тәсир көрсәтти" деди

" Шинҗаңда, диний етиқад әркинлики әһвали интайин начар"

Америка қошма штатлири диний әркинлик комитети 1998-, йили қурулған болуп,"хәлқаралиқ кишилик һоқуқ хитабнамисини тәрғиб қилиш" қа алақидар мәзмунларда америка президенти, ташқи ишлар министири вә дөләт мәҗлисигә тәклип беридиған һөкүмәт аппарати.

Бу комитет бу йил елан қилған 2007-йиллиқ хәлқаралиқ диний әркинлик доклатиниң хитай қисмида, хитай һөкүмитиниң уйғур елидә диний әркинликни қаттиқ чәкләп келиватқанлиқини паш қилған болуп, доклатта ениқ қилип: " шинҗаңда, диний етиқад әркинлики әһвали интайин начар" дәп көрситилип хитай һөкүмитиниң "террорлуққа қарши туруш" ни уйғур мусулманларниң тинч йосунда елип барған диний паалийәтлирини қаттиқ бастуруштики васитә қилип ишләткәнликини оттуриға қайған. (Җүмә)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.