Хәлқара мухбирларни қоғдаш комитети хитайниң муқимсизлиқ вәзийити һәққидә мәхсус доклат елан қилди


2006.05.19

Мәркизи ню-йорктики хәлқара мухбирларни қоғдаш комитети өзиниң хитайниң бейҗиң вә гуаңҗу қатарлиқ шәһәрлиридә елип барған тәкшүрүшигә асасән, мәхсус доклат елан қилди. Мәзкур доклатта, аптор хитай өлкилиридики деһқанларниң күнсери күчийиватқан наразилиқ һәрикәтлири түпәйлидин һасил болуватқан муқимсизлиқ вәзийитиниң барғансери җиддийлишип кетиватқанлиқини һәмдә деһқанларниң түрлүк наразилиқ билдүрүш һәрикәтлиридин қаттиқ чүчүватқан хитай һөкүмитиниң мәтбуатларни техиму қаттиқ контрол қилип мәзкур һәрикәтләрни күчиниң беричә йошуруватқанлиқини пакитлар арқилиқ бир -бирләп ашкарилиған.

Күнсери күчийиватқан наразилиқ хитай һөкүмитини әндишигә салмақта

"Хитайдики йошурун әнсизлик" дегән темидики бу доклатниң аптори, ню-йоркта турушлуқ хәлқара мухбирларни қоғдаш тәшкилатиниң тәтқиқатчиси Kristin Jones ниң билдүрүшичә, һазир хитайдики деһқанларниң йәр мәсилиси түпәйлидин хитай һөкүмитигә болған наразилиқи барғансери күчәйгән, хитай һөкүмити болса, йезилардики йәр маҗираси вә түрлүк иҗтимаий мәсилиләр түпәйлидин келип чиқиватқан наразилиқниң өз һөкүмранлиқ һоқуқиға тәһдит елип келишидин интайин әндишә қилидикән. Хитай һөкүмитиниң амминиң наразилиқиға болған бу хил әндишиси 1989 - йилидики тйәнәнмен вәқәсидила башланған болуп, шуниңдин буян мәтбуатларға болған контроллиқиму илгирики һәрқандақ вақиттин күчийип кәткән.

Аптор Kristin Jones ханим мәзкур доклатни йезиш үчүн хитайниң бейҗиң вә шаңхәй қатарлиқ җайлирида йерим айдәк вақит сәрп қилип, мәзкур җайлардики көплигән мухбир вә илмий хадимларни зиярәт қилған. У мәзкур доклатта өзи игилигән пакитларға асасән, бултур йил ахири хитайниң шитәй кәнтидә йүз бәргән вәқә билән шйәнвей дуңҗуда йүз бәргән деһқанларни қораллиқ бастуруш вәқәсини мисалға елип, компартийиниң канийи дәп қаралған хитай мәтбуатлириниң бу һәқтә толуқ мәлумат бәрмәй һәтта ахириға кәлгәндә пүтүнләй җим -җит болувалғанлиқини ашкарилиған.

Kristin Jones: Хитай һөкүмити интайин чоң хаталиқ өткүзмәктә

Радиомизниң зияритини қобул қилған мәзкур доклатниң аптори Kristin Jones хитай һөкүмитиниң узун йиллардин бери, өз һөкүмранлиқ һоқуқинила ойлап, деһқанларниң өлүп‏- тирилиши билән кари болмай һәтта уларниң наразилиқини билдүрүш мәсулийити бар болған мәтбуатни күчиниң беричә бастуруп келиватқанлиқини чоң хаталиқ дәп қарап, өз көз қарашлирини мундақ ипадилиди:

"Хитай һөкүмити интайин чоң хаталиқ өткүзмәктә. Йәни йезиларда йүз бериватқан деһқанларниң наразилиқи һәққидә мәлумат беришни тосушниң өзи улар үчүн елип ейтқанда, зор бир хаталиқ болуп һесаблиниду. Чүнки мәтбуатниң роли арқилиқ җәмийәттә хәлқниң наразилиқлири ипадилинипла қалмай,у йәнә йәрлик һөкүмәт хадимлириниң хизмәттә хаталиқ өткүзмәй мәсулийәтчан болушидиму назарәт қилиш ролини ойниялайду. Әгәр асасий қатламдики әмәлдарлар хизмәттә һечқандақ назарәт қилиш чәклимисигә учримиса, вақитниң өтиши билән, тәсәввур қилғусиз яман ақивәтләр келип чиқиду ".

Әркинрақ сөзлигән мәтбуатлар тақалған

Kristin Jones Ханим сөзидә йәнә, әгәр хитай һөкүмитиниң өткән икки йил ичидә хитайда йүз бәргән коллектип вәқәләр һәққидә аз - тола мәлумат бәргән мәтбуатларни бир -бирләп тақиветилгәнликини тәкитләп, мундақ деди:

"Мәнчә хитай һөкүмити өткән икки йил ичидә һәқиқәтән көплигән мәтбуатларни болупму коллектип вәқәлири һәққидә мәлумат бәргән радио, гезит вә җурнал қатарлиқ мәтбуатларниң һәммисини дегидәк тақивәтти. Бундақ болиши һазир хитайда пүтүн мәтбуатниң һәммиси һөкүмәтниң қолида, шуңа улар үчүн елип ейтқанда, берилидиған мәлуматларниң мәзмунини контрол қилиш анчә тәскә тохтимайду".

Хитай һөкүмити мәмликәт ичидә йүз бериватқан коллектип вәқәләрни "хәлқниң ички зиддийити' дәп тәкитләп, бу хил зиддийәт пәқәт иқтисадий мәнпәәткә тақишиду, униң һечқандақ сиясий характери йоқ, шуңа бу хил маҗираларни мәтбуатта ашкарилашниң һаҗити йоқ " дәп қариған. Хитай дөләт рәиси ху җинтав йеқинда " инақ җәмийәт қуруп чиқиш үчүн, чәтәл мәтбуатлириниң коллектип характерлиқ вәқәләрни " топилаң" дәп атишиниң алдини елиш керәк" дәп көрсәткән. Лекин хәлқаралиқ мухбирларни қоғдаш тәшкилати тәрипидин елан қилинған бу доклатта көрситилишичә, йеқинқи йиллардин буян хитайда йүз бериватқан коллектип характерлик вәқәләрниң пәқәт наһайити аз бир қисми мәтбуатларда ашкариланған. (Меһрибан)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.