Америка дөләт мудапиә министирлиқи: " әң хәтәрлик әһвалға тәйярлиқ көрүшимиз керәк"


2007.06.15

Hkg 200.jpg
япон, амәрика вә һиндистанниң дәңиз армийә маневери.(AFP PHOTO/JAPAN POOL via JIJI PRESS JAPAN OUT)

Хитайниң һәрбий һазирлиқларни хупиянә һалда кеңәйтиши вә һәрбий хамчоти җәһәттә очуқ-ашкара болмаслиқи, америка тәрәпни интайин биарам қилған вә америка тәрәп хитайниң бундақ қилиши асия-тинч окян райониниң һәрбий тәңпуңлуқини бузди дәп наразилиқ билдүргән иди.

Чаршәнбә күни америка дөләт мудапиә министирлиқиниң бир хадими, хитайниң һәрбий һазирлиқларни мәхпий кеңәйтиш қилмиши, америка тәрәпни хитай билән йүз бериш еһтималлиқи болған әң хәтәрлик әһвалға тәйярлиқ көрүп қоюшқа мәҗбурлайдиғанлиқини билдүрди.

Америка хитайниң һәрби тәрәққиятиға җиддий диққәт қиливатиду

13- Июн чаршәнбә күни америка дөләт мудапиә министирлиқиниң асия- тинч окян мунасивәтлиригә мәсул ядәмчи министири ричард лавләсс авам палатаси һәрбий ишлар комитетида гуваһлиқ берип, америкиниң хитайға қарши һәрбий тәйярлиқ һәрикәтлириниң тәйвәнниму өз ичигә алидиғанлиқини билдүрди вә хитайниң һазирға қәдәр 900 данә башқурулидиған бомбини тәйвәнгә қаритип қойғанлиқини йәнә, техиму илғар, йирақ мусапилик ядро оқ беши елип йүрәләйдиған башқурулидиған бомбиларни, күрәшчи айропиланларни, уруш парахотлирини вә суасти парахотлирини тәрәққий қалдуруватқанлиқини ашкарилиди.

Униң билдүрүшичә, америка һөкүмити хитайниң һәрбий муддиаси, болупму ядро қораллири һәққидә муһакимә характерлиқ истратегийилик диалог елип беришқа җиддий еһтияҗлиқ икән.

Гуваһлиқ бериш йиғинида лавләсс әпәнди: "мениңчә , биз һәқиқий мәнилик сөһбәт елип бардуқ... Биз бәлким хитайлар қилишқа тиришиватқан бәзи ишларни чәкләп туралишимиз мумкин" деди вә "әгәр чәкләп турушқа қурбитимиз йәтмисә, әң хәтәрлик әһвалға тәйярлиқ көрүшимиз керәк. Бу җиддий диққәт қилидиған бир тәрәп" дәп тәкитлиди.

Хитайниң һәрбий хам чоти ашкара әмәс

Хитай билән америка хели узундин бери хитайниң һәрбий хам чоти вә һәрбий һазирлиқлар кеңәймичилики үстидә талаш ‏- тартиш қилип келиватқан иди.

Хитай бу йиллиқ хәлқ қурултийи җәрянида, 2007-йили һәрбий хираҗәт үчүн 44.39 Милярд доллар аҗиритидиғанлиқини, буниң алдинқи йилдикидин 17.8 Пирсәнт өстүрүлгәнликини җакарлиған иди. Әмма , америка авази радиосиниң 15 ‏-июндики хәвиридә көрситилишичә, америка тәрәп хитайниң бу йиллиқ дөләт мудапиә хираҗитини 85 милярд доллардин 125 милярд долларғичә болуши мумкин дәп пәрәз қилған.

Униңдин башқа ,хитай бу йил январда башқа дөләтләрни агаһландуруп қоймастин сүний һәмраға қарши башқурулидиған бомба синиқи елип берип, ғәрб әллириниң күчлүк наразилиқини қозғиған.

Лавләсс әпәнди хитайниң бу қилмишлирини "хитай рәһбәрлириниң хитайниң һәрбий иқтидарини қәстән йошуруши" дәп көрсәтти вә булар америка вә башқа әл һөкүмәтлиригә агаһландуруш сигнали бәрди, дәйду.

Хитай асия-тинч окян районниң һәрбий тәңпуңлуқини бузиши мумкин

Лавләсс әпәнди, бәш бурҗәклик бина йеқинда тәйярлиған хитайниң һәрбий иқтидари һәққидики доклатни мисал қилип туруп, хитайниң район характерлик кризисларниң алдини елишта һәрбий күчигә мураҗәт қилиш пилани барлиқини көрсәтти.

Лавләсс ахирида, хитайниң мудапиә системилирини шунчә пул хәҗләп йеңилиши, тәйвәнни аҗиз орунға чүшүрүп, асия-тинч окян вә башқа җайларниң һәрбий тәңпуңлуқини бузуп ташлайду, дәп көрсәтти.

Һалбуки, америка авази радиосида көрситилишичә, америкиниң сабиқ ярдәмчи ташқи ишлар министири җоһн тайлор , хитайниң асия -тинч окян һәрбий тәңпуңлуқини бузуп ташлиши үчүн йәнә нәччә он йил вақит кетидиғанлиқини, америкиниң бу хил реаллиқни қобул қилиши керәкликини көрсәтти вә мундақ деди: " хитай йәнә нәччә он йилдиму асия-тинч окян райониниң һәрбий тәңпуңлуқини бузивитәлмәйду. Лекин һамини шундақ қилиду. Америка дуч келидиған мәсилә, хитайниң кәлгүсидә, асия-тинч окян районниң һәрбий тәңпуңлуқи җәһәттә америка билән робиро һаләттә туралайдиғанлиқини қобул қилиш ‏- қилмаслиқ мәсилиси."

У йәнә, америка асия-тинч окян райониға, авиаматка, юқири техникилиқ су асти парахотлири вә уруш кемилирини орунлаштуруп қойған әһвал астида, хитайниң тәбиий һалда, әгәр тоқунуш юз берип қалса бу хил тәһдиткә тақабил туруш үчүн күчлүк қошунға игә болушни издәйдиғанлиқини ипадилиди.

Хитай өзиниң һәрби хираҗәт җәһәттә очуқ- ашкарә икәнликни тәкитлиди

Ройтерс агентлиқиниң 14 - июндики хәвиридә мәлум болушичә, хитай һөкүмәт тәрәп лавләсниң баянлирини "мәсулийәтсизлик" билән ейтилған, дәп әйиблиди. Хитай ташқи ишлар министирлики баянатчиси чин гаң: "һәрби хираҗәт җәһәттә биз очуқ- ашкарә. Бу америка һөкүмәт хадиминиң ейтқанлири асассиз болуп, җоңгу тәһдити нәзәрийисини тәрғип қилғанлиқ," деди.(Җүмә)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.