Xitay xelq'ara qudretlik dölet bolush ornini tikleshke tirishiwatamdu ?

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Amérika axbarat organlirining amérika tashqi siyasitini, jümlidin xitay - amérika munasiwetlirining tereqqiyat yönilishini belgileshtiki roli nahayiti zor ikenliki köpchilikke sir emes. Amérika axbarat organlirining xitay heqqidiki chüshenchisi, xitayning ijtima'iy - iqtisadi we herbiy tereqiyatigha qarita tonushi qandaq ? bu xitay - amérika munasiwetlirige qiziqquchilar üchün qiziqarliq téma bolsa kérek. Amérika axbarat emeldarliri charshenbe küni amérika dölet mejlisidiki bir ispat bérish yighinida amérika axbarat organlirining yer shari bixeterlik weziyiti heqqidiki tonushini chüshendürüp, xitayning herbiy küchini zamaniwiylashturush gherizi teywen boghuzida yüz béridighan tasadipi toqunushqa teyyarliq körüsh bolupla qalmay, xitayning xelq'aradiki ornini yuqiri kötürüshke qaritilghanliqini bildürdi.

Amérika dölet mejlisining herbiy xizmet komitéti teripidin chaqirilghan charshenbe künki ispat bérish yighinida amérika döletlik axbarat mudirining ishxanisi, dölet mudapi'e axbarat idarisi, merkizi axbarat idarisi qatarliq gholluq axbarat organlirining yuqiri derijilik emeldarliri guwahliqtin ötüp, dölet mejlisi ezalirigha yer sharining her qaysi jayliridiki bixeterlik weziyiti heqqide yazma melumat sundi we dölet mejlisi ezalirining su'allirigha jawab berdi. Ispat bérish yighinida axbarat emeldarlirini we dölet mejlisi ezalirini eng köp qiziqturghan mesililer asasliqi amérikining küntertipidiki mesililer, yeni el qa'ide teshkilatining amérikigha élip kélidighan tehditi, iraqning weziyiti, afghanistan we iran qatarliqlar bolsimu, lékin xitayning herbiy tereqqiyati, xitayda pul - mu'amile krizisi yüz berse buning amérikigha körsitidighan tesiri, xitay nopusi qatarliq mesililer tilgha élinmay qalmidi.

Xitayning herbiy küchini kücheytishtiki gherizi qudretlik döletlik ornini tikleshke qaritilghan

Amérika döletlik axbarat mudiri ishxanisining yuqiri derijilik analizchisi tomas fin'gar xitay mesilisini tilgha alghanda mundaq deydu: xitay rehberlirining 2006 - yilqi tashqi siyasiti ichki tereqqiyat éhtiyajini qamdashni asas qilishtin xitay iqtisadining tereqqiyatigha chet'ellerde asas tiklesh we énérgiye teminat menbesige érishishke qaritildi.

Netijide bu xitayning sudan hem iran'gha oxshash mesile bar hakimiyetler bilen alaqe qurushini kücheytti. Tomas fin'gar yene , xitayning herbiy tereqqiyati heqqide toxtilip, xitay herbiy küchining tereqqiyati teywen boghuzida tasadipi yüz bérish éhtimali bar toqunushlar bilen cheklenmeydighanliqini, xitayning herbiy küchini kücheytishtiki gherizi qudretlik döletlik ornini tikleshke qaritilghanliqini bildürdi.

Tomas fin'gar amérika dölet mejlisige tapshurghan yazma doklatida, xitay 1999 - yildin bashlap herbiy zamaniwiylashturush qedimining sür'itini tézletkendin béri, bu amérikida xitayning teywen boghuzida yetmekchi boluwatqan meqsididin shübhilinish tuyghusining küchiyishige sewebchi boluwatidu. Amérika axbarat organlirining perizige qarighanda ,xitayning axirqi meqsidi xelq'ara qudretlik dölet bolush ornigha érishishtur, dep körsetti. Tomas fin'gar, amérika axbarat organlirining xitay herbiy zamaniwiylashturush qedimi teywen boghuzidiki weziyet bilen cheklenmeydu, dep qaraydighanliqini, teywen mesilisi bir terep bolghan teqdirdimu xitay herbiy zamaniwiylashturush qedimini toxtatmaydu, belki üzlüksiz kücheytidu, dep hésablaydighanliqini bildürdi.

Tomas fin'garning eskertishiche, shu chaghda xitay özining herbiy ishlardiki diqqet nezirini teywen boghuzidiki toqunushqa qaritishtin, xelq'ara herbiy ornini tikleshke aghdurushi mumkin. Lékin u yene, shuninggha qeder xitayning amérika we xelq'aradiki muhim döletler bolupmu yawropa ittipaqi we rusiyiler bilen yaxshi munasiwetni dawamlashturushni ümid qilidighanliqini eskertti. U, xitay rehberlirining qoshna döletler bilen bolghan munasiwetke ehmiyet bérishtiki meqsidini chégra rayonlarning tinchliqigha kapaletlik qilish, deydu.

Xitay pul - mu'amile sistémisi saghlam emes

Bu qétimqi ispat bérish yighinida otturigha qoyulghan mesililerning yene biri, xitay pul -mu'amile sistémisida krizis yüz berse buning amérikigha körsitidighan tesiridur.

Tomas fin'gar, xitay pul - mu'amile sistémisi saghlam emes, dölet igilikidiki bankilarda qerizini qayturush mesilisi nahayiti éghir bolmisimu, lékin kelgüsi 5 yilda pul -mu'amile krizisi yüz bérish éhtimali barliqini chetke qaqti. U, buning seweblirini " xitay pul - mu'amile sistémisi bazar igiliki ölchemlirini qollanmaqta. Xitayning zor miqdarda tashqi périwut zapisi bar. Ghezine qizil reqimi yoq . Qisqa muddetlik chet'el périwut tölenmisi az "dep chüshendürdi.

Xitay nopusi kelgüsi bir ewladqiche dawamliq köpeygendin kéyin töwenlishi mumkin

Tomas fin'gar yene, jumhuriyetchi awam palata ezasi maykél konawéyning telipige asasen xitay nopus mesilisining amérikigha körsitidighan tesiri heqqide toxtaldi. U, mundaq deydu: xitay nopusi kelgüsi bir ewladqiche dawamliq köpeygendin kéyin töwenlishi mumkin. Xitay, nopusning köpiyish sür'iti jehette aldimizdiki yillarda yershari buyiche eng téz dölet bolup qalidu.

Perezlerge qarighanda 15 yildin kéyin xitayda 65 yashtin ashqan qérilarning sani amérika omumi nopusidinmu köp bolushi mumkin. Nopusning qérishi, bir perzentlik siyasiti qatarliqlar jem'iyet bixeterlikini kapaletlik ige qilalmaydu. Bu amillar xitay jem'iyet sistémisining ajizliqi bolup, buning bilen xitay iqtisadi tereqqiyat modilini uzun'ghiche dawamlashturalmasliqi mumkin."

Amérika hökümiti xitayni herbiy tereqqiyat we mudapi'e sélinmisida ashkara bolushqa chaqirip, xitay herbiy tereqqiyati uning özige kéreklik bolghan bixeterlik éhtiyajidin halqip ketkenlikini tekitlimekte. Xitay hökümiti bu yil herbiy sélinmini 8.17 Pirsent östürüp, 1995 -yildiki 33 milyard dollardin 45 milyard dollargha yetküzgen. Amérika dölet mudapi'e ministirliqi xitay herbiy sélinmisining emeliy sani buningdin 2 hesse köp bolushi mumkin, dep perez qilishmaqta idi. (Erkin)