Uyghurlar mesilisi yaponiye parlaméntida

• Ixtiyari muxbirimiz ekremning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

D u q ning bash katipi, yawropa sherqiy türkistan birliki teshkilatining re'isi dolqun eysa ependi, 30 – öktebir küni teywende chaqirilghan wekaletsiz milletler teshkilatining yighinini axirlashturup, shu küni yaponiye parlaménti we neshriyat sahesining teklipi bilen yaponiyige yétip kélip, yaponiyidiki bir heptilik ziyaritini bashlighan.

30 – Öktebir küni, tokyodiki hökümet mes'ulliri we ammiwi teshkilat rehberliri dolqun eysa ependini kütüwélish pa'aliyiti orunlashturup, sherqiy türkistan mesilisi heqqide deslepki qedemde söhbetler élip barghan. 30 – Öktebir küni yene, dolqun eysa ependi we xitay démokratik herikitining wekilliridin biri bolghan wéy jingshing ependiler tokyoda yaponiye metbu'at sahesining ziyaritini qobul qilip, muxbirlarning sherqiy türkistan we xitay mesililiri heqqide sorighan so'allirigha jawap bergen.

Uyghurlar heqqide melumat bérilgen

Dolqun eysa ependining bergen melumatigha asaslan'ghanda, 31 – öktebir küni yaponiye parlaméntida sherqiy türkistan mesilisi heqqide mexsus melumat bérish yighini ötküzülgen. Bu yighin'gha yaponiye parlamént ezaliri, millet wekilliri we yaponiye parlaménti insan heqliri komitétining wekilliri hemde yaponiye téléwiziye we gézit – jornal muxbirliridin bolup, köpligen kishi qatnashqan. Sherqiy türkistan mesilisi heqqide melumat bérish yighini axirlashqandin kéyin, yaponiyidiki meshhur téléwiziye qanalliri dolqun eysa ependini mexsus ziyaret qilip, Uyghurlar mesilisi heqqide ayrim - ayrim so'al – jawap söhbiti élip barghan.

Dolqun eysa ependi yaponiye parlaméntidiki yighin we axbarat sahesining ziyaretliri jeryanida, sherqiy türkistanning qisqiche tarixidin sawat sözlesh bilen birge, sherqiy türkistandiki insan heqliri weziyitining omumi ehwali, atom bombisi siniqi, tutqunlar mesilisi we xitayning siyasiy zulumlirining herqaysi saheliri heqqide tepsili toxtalghan.

Yaponiye hökümet da'iriliri we axbarat sahesi, Uyghurlar mesilisining bu qeder murekkep we éghir ikenlikidin özlirining yéterlik melumati yoqliqini, Uyghurlar mesilisining heqiqetenmu jiddi köngül bölüshke tigishlik mesile ikenlikini, özlirining Uyghurlar toghrisidiki bu melumatlardin heyran boluwatqanliqini, eger Uyghurlar yaponiyide siyasiy pa'aliyetler bilen shughullansa, yaponiye hökümiti, axbarat sahesi we ammiwi teshkilatlerning mutleq rewishte qizghin qollishigha we yardimige érishidighanliqini otturigha qoyghan.

Yaponiyilikler Uyghurlargha bolghan qiziqishini bildürgen

Uyghurlarning nöwettiki ehwalidin köp te'ejjüplen'gen yaponiye parlamént xadimliri "Uyghurlar yaponiyidin nime kütidu? biz silerge nime qilip béreleymiz" dégen so'alni tashlighan. D u q ning bash katipi dolqun eysa ependi, Uyghur milliy mujadilisining éhtiyajini, sherqiy türkistan xelqining iradisi we arzu – armanlirini bildürüp, yaponiye hökümétining qaysi jehetlerdin yardem béreleydighanliqini bir birlep körsitip ötken.

Dolqun eysa ependining yaponiye ziyaritining deslepki qedimide élip bargha bu siyasiy pa'aliyetliri we nutuqliri, yaponiye metbu'atlirida zor tesir qozghighan.

Dolqun eysa ependining yaponiye metbu'atida ghulghula qozghighan bu ziyaritining orunlashturulishigha küch chiqarghan yaponiyilik Uyghurshunaslar ichide, siyasiy pa'aliyetchi, tetqiqatchi we yazghuchi na'oka xanimning roli gewdilik bolghan bolup, u yaponiye parlaméntidin tartip, soda sahesi we ammiwi teshkilatlargha qeder, Uyghur mesilisini anglitish pursiti yaritip bergen.

Dolqun eysa ependining tekitlishiche, yaponiye döliti Uyghur mesilisige nisbeten bir étibarsiz qalghan zimin bolup, yuqiri derijilik hökümettin tartip, addiy puqralarghiche Uyghurlar mesilisige intayin qiziqidiken. Emma Uyghur mesilisini yéterlik chüshenmeydiken yaponiye tupraqlirida Uyghurlarning xitaygha qarshi siyasiy pa'aliyetlirini qanat yaydurushning nahayiti keng bir pursiti mewjud iken. (Ekrem)