Dunya bankisi xitay iqtisadi heqqide doklat élan qildi

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Dunya bankisi élan qilghan bu qétimqi doklatta körsitilishiche, xitay iqtisadi 1995 ‏- yilidin buyan yildin - yilgha téz sür'ette tereqqiy qilip kelgen bolup 2006 ‏- yili xitay iqtisadining bu 12 yildin buyanqi eng téz tereqqiy qilghan yili bolup hésablinidiken. Lékin 2007 ‏- yiligha kelgende, xitay iqtisadining tereqqiy qilish sür'iti ilgiriki yillardikidin bir qeder töwenleydiken.

Doklatta xitay iqtisadi

Mezkur doklatta "hazirning özide xitay iqtisadidiki soda tengpungsizliq mesilisi we tüzülme mesilisi dégendekler xitay iqtisadigha zor xewp -xeter élip kéliwatqan amillar " dep körsitilgen. Hemde "bulargha sélishturulghanda, iqtisadning heddidin tashqiri téz sür'ette tereqqi qilishi yoqiridek zor xeter élip kelmeydu " dep bildürülgen.

Amérikidiki asiya ishliri tetqiqatchisi, xitay iqtisadi mesilisi heqqide mexsus tetqiqat élip bériwatqan mutexessis jang xin ependi xitay iqtisadining yéqinqi yillardin buyan heddidin tashqiri téz sür'ette tereqqiy qilip kétiwatqanliqi heqqide toxtilip, özining bu heqte dunya bankisi élan qilghan doklatta otturigha qoyulghan pikirge qoshulidighanliqini bildürüsh bilen bir waqitta, xitay iqtisadigha tesir körsitidighan yene bir muhim amil dunya iqtisadining xitaydiki ékisport mesilisige bolghan tesirige baghliq ikenlikini melum qildi.

Dunya bankisi élan qilghan bu qétimqi doklatta, 2007 ‏- yili xitayning chet'ellerge ékisport qilishi 20% örleydiken, import qilishi bolsa 17 % örleydiken. Doklatta éytilishiche, xitay iqtisadidiki bu xil ékisport qilish nisbitining import qilish nisbitidin dawamliq yuqiri bolup turushi nurghun mesililerni keltürüp chiqiridiken. Mesilen, hazir xitay bilen soda alaqisi bar bolghan döletler bu xil tengpungsizliqtin qattiq narazi bolup, xitay hökümitini iqtisadni tereqqiy qilishta peqet ikisportqila tayiniwalmasliqqa chaqirmaqta iken.

Doklatta ilgiri sürülüshiche, xitay hökümiti hazir iqtisadi tereqqiyatining heddidin tashqiri téz bolup kétiwatqanliqining aldini élish üchün, bir qisim chare tedbirlerni qollinishqa bashlighan. Mesilen bankida qoyulghan pulning ösümini örlitish bilen bir waqitta, miqdarinimu köpeytmekte. Buningdin bashqa yene, xitay hökümiti sehiye we ma'aripqa bolghan chiqiminimu köpeytishke bashlidi. Lékin hazirqi eng muhim mesile, xitay iqtisadidiki tüzüm xaraktérlik islahat élip bérish mesilisi. Eger bu mesile bir terep qilinmaydiken, xitay iqtisadida mewjut boluwatqan herqandaq mesilini yiltizidin hel qilish mumkin bolmaydu.

Xitay iqtisadi türlük xeterlerge duch kelmekte

Washin'gtondiki xitay uchur merkizining tetqiqatchisi lyaw tyenchi xanim xitay iqtisadida mewjut boluwatqan tüzülme mesilisi heqqide toxtilip, öz öy pikirlirini mundaq ipadilidi:

"Xitay iqtisadi qarimaqqa nahayiti téz sür'ette tereqqi qiliwatqandek qilghini bilen, yenila türlük xeterlerge duch kelmekte. Dunya bankisining bu heqte élan qilghan doklatida körsitilgen mesililer nahayiti toghra. Xitay iqtisadida mewjut qurulma mesilisi heqiqeten nahayiti éghir derijige yetken. Buningda birinchi bolup maliye mesilisini otturigha qoyush toghra kélidu. Hazir xitaydiki bankilarning hemmisi dégidek merkizi hökümetning kontrolluqi astida,. Shundaqla xelq pulining qimmiti héchqachan bazar éhtiyajigha qarap örlimigen. Ikkinchi bir mesile xitaydiki dölet igilikidiki karxanilar ta hazirgha qeder hökümetning yardimidin ayrilalmaydu. Shexsi karxanilar bolsa téximu bek malimatang bolup, nurghun sana'et we soda weqelirini keltürüp chiqarmaqta. Mana bularning hemmisi dégidek tüzülme mesilisige bérip taqishidu ". (Méhriban)