Dunya Uyghur qurultiyi axbarat yighini ötküzdi

• Ixtiyari muxbirimiz ekremning bu heqtiki melumati
• Download story audio

D u q re'isi rabiye qadir xanimning "5 – féwral ghulja weqesi" ning 10 yilliqini pütün dunya miqyasida keng kölemde xatirilesh heqqidiki chaqiriqigha bina'en, bügün dunyaning herqaysi jayliridiki Uyghur teshkilatliri bu xatire künni daghdughuluq ötküzüshning jiddiy teyyarliqini qilmaqta.

2007 – Yili 1 – ayning 31 – küni dunya Uyghur qurultiyi we bawariye yéshillar partiyisining orunlashturushi bilen, dunya Uyghur qurultiyi ning gérmaniyidiki bash shitabida dunya Uyghur qurultiyi merkizi orgini, yawropa sherqiy türkistan birliki teshkilati we sherqiy türkistan informatsiye merkizi qatarliq orunlarning sahipxanliqida "5 – féwral ghulja weqesi" ning 10 yilliqini xatirilesh yüzisidin axbarat konfransi ötküzüldi.

Qurultay xizmet binasida chaqirilghan bu yighin'gha dunya Uyghur qurultiyi mu'awin re'isi esqerjan, dunya Uyghur qurultiyi bash katipi, yawropa sherqiy türkistan birliki teshkilatining re'isi dolqun eysa, sherqiy türkistan informatsiye merkizi re'isi abdujélil qariqash ependiler bilen birge, bawariye parlaménti yéshillar partiyisining mes'uli Margereta Bause xanim, xelq'ara insan heqliri teshkilati myunxén shöbisining bashliqi Jürgen Thirak ependim, tibetni himaye qilish teshkilatining mes'ulliri we gérmaniyidiki türk, islam teshkilatlirining rehberliri qatnashti. Mezkur axbarat konfransigha teklip bilen gérmaniyidiki gézit – zhornallarning köpligen muxbirliri ishtirak qildi.

Ghulja weqesi tonushturulghan

Axbarat yighinida dunya Uyghur qurultiyi rehberliri nuqtiliq halda 1997 – yili 5 – féwral küni xitay hökümitining sherqiy türkistanning ghulja shehride élip bérilghan tinchliq sheklidiki namayishni qanliq basturup, minglighan Uyghur perzentlirini hayatidin ayrighanliqi, nurghunlighan Uyghurlarni qamaq jazalirigha mehkum qilip, hazirghiche xitay zindanlirida insan qélipidin chiqqan wehshilik bilen qiynawatqanliqi we yene minglighan Uyghurlarni dunyaning her yerlirige sersan – sergerdan bolup qéchip yürüshke mejburlighanliqini emeliy pakitliri bilen otturigha qoyup, bu yil ene shu paji'elik weqening 10 yilliq xatire küni ikenliki, bu künni xatirilesh yüzisidin 3 – féwral küni dunya Uyghur qurultiyining gérmaniyining myunxén shehride nechche ming kishilik bir namayish élip bérishni qarar qilghanliqini otturigha qoyup ötti shundaqla bu qétimqi namayish arqiliq xitay hökümetning sherqiy türkistan xelqi üstidin yürgüziwatqan dölet térrori siyasitini insan heqliri dunyasigha, jümlidin gérmaniye xelqige yene bir qétim keng kölemde tonutushni irade qilghanliqini jakarlidi.

Yéshillar partiyisi xitay kunsulining jasusluq qilmishi ustidin erz sun'ghan

Bawariye parlaménti yéshillar partiyisining mes'uli Margereta Bause xanim axbarat élan qilish yighinida qilghan sözide, nuqtiliq halda xitay konsulxanisining gérmaniyidiki jasusluq pa'aliyetliri we xitay hökümitining gérmaniyide qanunluq halda pa'aliyet élip bériwatqan Uyghur teshkilatlirigha qaratqan siyasi töhmetliri heqqide toxtaldi. Margereta xanim sözide, 2006 – yili 11 – ayda chaqirilghan Dunya Uyghur Qurultiyi harpisida, dunya Uyghur qurultiyining re'isi, ataqliq insan heqliri pa'aliyetchisi rabiye qadir xanimning bawariye shtatining yuqiri derijilik hökümet xadimliri, parlamént we partiyiler rehberliri bilen alahide uchrishish élip bérip, sherqiy türkistandiki insan heqliri depsendichiliki heqqide doklat bergenlikini we shu qatarda özi bilenmu nahayiti ehmiyetlik bir söhbet élip barghanliqini xatirlitip ötkendin kéyin, eyni chaghda xitayning myunxén shehiridiki bash konsulusi yang famililik xitayning bu qétimqi uchrushushtin aldin xewer tépip, özini izdep kélip, "siler sherqiy türkistan térrorchiliri we térrorist teshkilatlar bilen uchrashmaqchi bopsiler, hetta ularning qurultiyighimu barmaqchi bopsiler, biz ularning silerni qurultaygha chaqirip ewetken teklipnamisini qolgha chüshürduq, eger ular bilen alaqe qilsanglar, bu gérmaniye bilen xitayning dostluq munasiwetlirige ziyan yetküzidu, gérmaniyidiki Uyghur teshkilatlirining hemmisi térrorist teshkilatlar" dégenlikini, özining bolsa derhal gérmaniyining bawariye ölkisi ichki ishlar ministirlikige téléfun qilip, "gérmaniyidiki Uyghur teshkilatliri téroristmu ? " dep sorighanliqini we ulardin, "bu peqetla xitay hökümitining qarishi, gérmaniyidiki Uyghur teshkilatliri ichide térrorist teshkilat yoq, ular gérmaniyide qanunluq qurulup normal pa'aliyet élip bériwatqan teshkilatlardin ibaret" dégen jawabni alghanliqini bayan qildi.

Margereta Xanim sözide yene, bu weqedin kéyin, özlirining xitay konsulini jasusluq pa'aliyiti bilen shughullan'ghanliqi üchün qattiq eyiblesh bilen birge, bawariye ichki ishlar ministirlikidin xitay konsulining dunya Uyghur qurultiyi teripidin yéshiller partiyisige ewetilgen teklipnamini qandaq qilip aldin qolgha chüshürgenlikini tekshürüp eniqlashni telep qilghanliqini, shundaqla xitay konsulxanisini "jasusluq jinayiti" bilen gérmaniye sot mehkimisige bergenlikini eskertip ötti.

Uyghurlarning pa'aliyetliri b d t nizamnamilirigha uyghun

Margereta xanim, gérmaniye yéshiller partiyisi namida, kishilik hoquq mesilisige alahide ehmiyet bérip kelgenlikini, shu qatarda, Uyghur xelqiningmu özlirining insaniy heq – hoquqlirini qoghdash yolida élip bériwatqan tinchliq heriketlirini qollap – quwwetleydighanliqini bildürdi.

Axbarat élan qilish yighinida yene, xelq'ara insan heqliri teshkilati myunxén shöbisining bashliqi Jürgen Thirak ependimu söz qilip, Uyghurlarning nöwette élip bériwatqan milliy heriketlirining birleshken döletler teshkilati insan heqliri omumiy bayannamisining rohigha uyghun kélidighanliqini tekitlesh bilen birge, kommunist xitay hakimiyitining Uyghurlargha séliwatqan milliy zulumlirining kündin kün'ge küchiyip bériwatqanliqi, buninggha mas halda, Uyghurlarningmu xitay hakimiyitige qarshi heriketlirining zoriyishqa bashlighanliqini, xitay hakimiyitining bolsa özlirining insaniy heq – hoquqlirini telep qiliwatqan Uyghurlargha "terrorist" dégen qalpaqni keydürüp, xelq'ara siyasi sehnilerde ularni qarilap kéliwatqanliqini bayan qildi. (Ekrem)