Chet'el tor betliridiki yapon'gha qarshi namayishlar heqqidiki inkaslar

Töwende bu heqte xelq'ara metbu'atlarda bérilgen inkaslar heqqide muxbirimiz irade melumat béridu.

Xitayning bir qanche ölke, sheherliride élip bérilghan yapon'gha qarshi namayishlarda türlük zorawanliq, shiddet heriketlirining meydan'gha kélishi közetküchilerning diqqitini qozghimay qalmidi elwette. Közetküchiler birdek, özining qolidiki nanni biri qarap turup tartiwalsa, namayish qilip, hoquqini telep qilalmaydighan bir millet qandaq bolup yaponiyige shunche öch bolup ketti? dep inkas qilishti.

Bu heqte élan qilin'ghan xewerler we xelq'aradiki ijtima'iy tor betlerdin tiwittir, féysbuk we bashqa shexsi bloglardiki élan qilin'ghan mulahizilerde kishiler birdek, xitaydiki hökümet awazi metbu'atlarning yeni, xitay kündilik géziti we xelq gézitlirining ot qoyruqluq qilip, namayishlarning zorawanliqqa aylinishigha seweb bolghanliqini bildürüshti. Buningdin sirt, inkaslarda mulahize qilin'ghan témilarning biri, namayish teshkilligüchilerning heqiqiy kimliki mesilisi bolup, mulahizichiler birdek namayishlarda hökümetning qoli bar dep qarighan. Mesilen, “Qizil renglik junggo” tor bétide élan qilin'ghan mulahizide éytilishiche, nenjing, béyjing qatarliq sheherlerde ötküzülgen namayishlarda mawzidungning bash resimini kötürüwalghan kishilerning toxtimay “Yashisun kompartiye” dep shu'ar towlighanliqini misal qilip, bu kishilerning hökümetning teshkillik yantayaqliri ikenlikini bildürgen.

Bu heqtiki inkaslardin yene biri, tiwittirdiki saw yashö isimlik tordashning inkasi bolup, u inkasida namayishlar deslep bashlan'ghan mezgillerde yüz bergen yapon elchisining pikapigha hujum qilish weqesini misal qilip turup “Oylap béqinglar, adettiki puqralar qaysi aptomobilning yapon elchilikige a'itliqini bilemdu?” dep so'al qoyghan. U yene hökümetning bu namayishlarni küshkürtüp qoyup, yene bir yaqtin dangliq kishilik hoquq aktipi xujyaning diyawyü arili heqqide yazghan maqalisini öchürwetkenlikinimu inkas qilghan.

Qizil renglik xitay tor bétidiki mulahizide mundaq déiyilgen :

Melumki, adette xitayda hökümet séning ishingni, néningni tartiwalghandin kéyin sen “Eger ish tériydighan bolsang, séning keshingni toghrilap qoyimen. Sen özengni kim dep oylap qalding? séni öltürüsh biz üchün héch gep emes. Nochi bolsang biz bilen mang, séni qandaq adem qiliwétidighinimizni körisen” dégendek sözlerni anglaysen. Buning bilen eger siz achchiqing kélip, bu geplerni chiqip talada sözliseng, u halda “Döletni aghdurushqa urunush” jinayiti bilen türmige tashlinisen. Emma, biz bu hepte xitayda téxiche biz achchiqlinishqa ruxset qilinidighan bir nerse barliqini körduq - u bolsimu yapon.

Mulahizilerning yene biride mundaq déyilgen:

Méning chéngdudiki bir dostum özining eyni yillarda aliy mektep waqtida amérikigha qarshi namayishqa qatnashqanliqidin qattiq pushayman qilidighanliqini éytip bergen idi. U yili amérika xitayning bélgiradtiki elchixanisini partlitiwetkende, barliq uniwérsitétlardiki oqughuchilar teshkillinip namayishlargha chiqirilghan. Kéyin amérika kechürüm sorighandin kéyinla pütün namayishlar toxtitilip, bu oqughuchilar kelgen mekteplirige qayturuwétilgen we shundin béri u ikkinchilep héchqandaq seweb üchün namayishqa chiqalmighan. Emdilikte u eyni waqitta özining hökümetning oynighan oyunidiki péchkiliqini tonup yetken. Hazirgha kelsek, namayishqa chiqqan bu oqughuchilarmu özining ich pushuqini yaponiyige hujum qilish arqiliq chiqiriwatqandek qilidu. Lékin, xitayning iqtisadi töwenlep we bu oqughuchilar mektep püttürüp xizmet tapalmighandila andin eslide kimge ghezeplinishi kéreklikini tonup yétidu. Bu peqetla bir waqit mesilisi.

Hörmetlik radi'o anglighuchilar, buningdin sirt, bu mezgilde xitay da'iriliri bir yaqtin namayishlarni küshkürtse, yene bir yaqtin diyawyü arili yeni sénkaku arili mesiliside xitay kompartiyisi bilen oxshash köz qarashta bolmighan kishilerni tutqun qilghan. Mesilen béyjing uniwérsitétining sabiq axbaratchiliq kespi proféssori, tonulghan tor yazghuchisi jyaw yübaw saqchi organliri teripidin 12 - sintebir küni tutqun qilin'ghan. Merkizi nyuyorktiki zhurnalistlarni qoghdash komitéti teshkilati élan qilghan bayanattin melum bolushiche, jyaw yübaw wéybo tor bétide özining diyawyü arili mesilisidiki köz qarishini élan qilghan we 12 - sintebir küni derhal tutqun qilin'ghan. Zhurnalistlarni qoghdash komitéti bayanatida, xitay da'iriliridin her kishining bu mesilide oxshimighan köz qarishini bayan qilish hoquqi barliqini eskertip, da'irilerdin jyaw yübawni derhal qoyup bérishni telep qildi.

Buningdin srt, tiwittér tor bétide beziler “Yapon'gha qarshi namayishlarda “Tarixni untup qalmaymiz” dep shu'ar towlighanlar, ejiba siler némishqa tyen'enmén weqesini untup qalisiler, shumu silerning tarixinglarghu? dep yazsa, yene beziler hazir xitayda eng baza tapqan “Ay toqach” ning üstige “Shakichik yaponni urayli, dessep yanjiwéteyli, shakichik yaponni qoghlap chiqirayli” dégendek xetler bésilghan ay toqach ikenlikini inkas qilghan we u ay toqachlarning resimini tiwittér torigha chiqirip qoyghan.

Nyuyork waqti gézitining sehipe yazghuchisi nikolas kiristof bu heqtiki mulahizisde xitayda yüz bergen bu xildiki zorawan xaraktérini alghan namayishlarning yaxshi tesir peyda qilmighanliqini bildürgen. U mundaq dégen :

Xitaydiki bu namayishlar xitayni xuddi angsiz, xudini yoqatqan zomigerlerge oxshitip qoydi. Xitay hökümiti bundaq heddidin ziyade milletchilikni küshkürtüshning ornigha uni tézginlishi kérek. Bu mesile dégen her ikki dölet xelq'ara sot, diplomatiye arqiliq hel qilidighan mesile, kochida hel qilidighan ish emes.