D u q qazaqistan hökümitining qilmishlirigha qarita heriket qollanmaqta

• Ixtiyari muxbirimiz ekremning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Dunya Uyghur qurultiyining re'isi erkin aliptékin

D u q qazaqistan hökümitining ikki neper Uyghurni xitaygha qayturup bergenlikni munasiwiti bilen, qazaqistan hökümitige naraziliq bildürüsh yüzisidin keng kölemlik bir heriket qozghashqa hazirliq qilmaqta.

D u q ning bergen melumatigha asaslan'ghanda, qazaqistan hökümiti teripidin xitaygha qayturup bérilgen yüsüpqadir sidiq we abd u qadir toxtilarning hayati ölüm tehditi astida qalghan bolup, qazaqistan hökümitining Uyghurlargha qilghan bu qétimqi xiyaniti, weten ichi we sirtidiki Uyghurlarning yene bir qétim qattiq naraziliqini qozghighan.

Qazaqistan hökümiti 1997 – yili xemit muhemmed qatarliq üch Uyghurni xitaygha qayturup bergendin tartip hazirgha qeder, Uyghurlargha qarita bu xil düshmenlik heriketlirini köp qétim sadir qilghan. Xitaygha qayturup bérilgen bu Uyghurlarning mutleq köp qismi xitay hökümiti teripidin étip öltürülgen idi.

D u q bu munasiwet bilen qazaqistanning gérmaniyidiki bash elchixanisigha we elchixana arqiliq qazaqistan hökümitige naraziliq mektubi yollighan bolup, bash elchi bilen jiddi körüshüshni telep qilghan we özlirining yawropa miqyasida qazaqistan hökümitige qarshi omumi heriket qozghitidighanliqini tekitligen.

Öz qérindashlirigha qilin'ghan xiyanet

D u q ning qazaqistan bash elchisige yollighan mektubida, qazaqistan xelqining rus impériyisining ishghalidin qutulup musteqil bir döletlik sheripige érishkenliki yalghuz qazaq xelqinila emes, qazaqistandiki yüz minglighan Uyghurni we musteqilliq arzusida bihésab bedeller tölep kelgen sherqiy türkistan xelqinimu iptixarlandurghanliqini, qazaqistanning erkin, démokratik bir döletlik nopuzi bilen dunya siyasiy sehniside öz mewjudluqini namayen qilip kéliwatqinigha 15 yil bolghan bügünki künlükte, öz millitining insaniy heq – hoquqi üchün küresh qilip, hayati xewpke yoluqqanda qazaqistanda panahlinishqa mejbur bolghan sherqiy türkistan Uyghurlirini tutup qamash we uni xitaygha ötküzüp bérishtek insaniyetsiz qilmishlardin qolini üzmesliki, b d t insan heqliri bayannamisigha xilap bolupla qalmastin, qazaqistan dölitining siyasiy sheripi üchünmu bir nomus we öz qérindashlirigha qilghan zor xiyanet bolup hésaplinidighanliqi sherhilen`gen.

D u q ning bu mektubida, eynen halda mundaq sözler yer alghan: qazaqistan hökümiti qazaq xelqi bilen Uyghur xelqining qan qérindashliqini nezerge almighan, din qérindashliqini nezerge almighan, zemin qoshnidarchiliqini nezerge almighan teqdirdimu, b d t ning kishilik hoquq prinsiplirigha emel qilishi we xelq'ara insan heqliri bayannamilirigha hörmet qilishi kérek idi.

Qazaqistan ikki millet otturisidiki ittipaqliqni közde tutushi kérek

Téximu muhimi, sherqiy türkistanni öz wetini sanap yashawatqan milyon nopusqa ige qazaq xelqi bilen milyonlighan Uyghur xelqining ittipaqliqini közde tutushi kérek idi. Qazaqistan hökümitining iqtisadi menpe'et üchün insan heqlirini depsende qilidighan bu xil qilmishliri dunya siyasiy sehniside qazaqistan dölitining sheripini sundurupla qalmay, Uyghur xelqining qazaqistan hökümitige bolghan ghezep we nepretlirining örlishige sewep bolidu. Muqerreki, qazaqistan döliti peyda qilghan bu jarahet, kélichektiki musteqil sherqiy türkistan döliti bilen qazaqistan dölitining déplomatik sorunida orun tutidu. Bu mektup: "qazaqistan dölitining bu qetimqi insaniyetsiz qilmishigha qarita bizning herqaysi ellerde qozghaydighan heriketlirimizni qazaqistan hökümiti sherqiy türkistan xelqining ghezeplirining bir ipadisi, dep chüshinishke we insan heqliri dunyasining naraziliq inkaslirining biri dep qobul qilishqa mejbur", dégendek qattiq ibariler bilen axirlashqan.

D u q ning bash katipi, yawrupa sherqiy türkistan birlikining re'isi dolqun eysa ependi, qazaqistan hökümitige qarshi pat arida yawropada bir heriket qozghimaqchi boliwatqanliqini tekitlimekte.

Dolqun eysa ependining pikrige asaslan'ghanda, bu xil naraziliq heriketliri yalghuz yawropadila emes, merkizi asiya ellirigimu kéngiyishi mumkin iken.