Xitay, edliye mesililiri boyiche emgek bilen özgertish lagirlirini islah qilidu

Xitay edliye ministirliqidiki emeldarlarning ashkarilishiche, xitayning yéngidin yolgha qoyulidighan emgek bilen özgertish tüzümi boyiche, mehbuslarni emgek bilen özgertish lagirlirida tutup turush mudditi 18 ay bilen cheklinidiken. Xitay, türmidiki mehbuslar sani dunya boyiche eng köp dölet. Béyjing hökümiti hazirqi mewjut qanunlar boyiche mehbuslarni sot mehkimisining hökümisiz 4 yilghiche emgek bilen özgertish lagirlirida tutup turalaydu.

Emgek bilen özgertish lagirlirida tömür ishikler bolmaydu

Roytérs axbarat agéntliqining xewer qilishiche, xitay edliye ministirliqining emeldari wang gongyi, yéngi tüzüm boyiche emgek bilen özgertish mudditining 18 ay bilen cheklinidighanliqini shundaqla mehbuslarning erz qilish hoquqi bolidighanliqini bildürgen. Wang gongyining ashkarilishiche, buningdin kéyin "emgek bilen özgertish lagirlirida tömür ishik we tömür dériziler bolmaydiken." Xitay hökümiti emgek bilen özgertish lagirlirining islahati, "mehbuslargha insanperwerlerche muhit yaritishni meqset qilidu," dep körsetmekte.

Shinjang asasliq nuqta. Tarim deryasining qirghiqidiki jaylarda ürümchidin korlighiche hetta qeshqer we jenup tereptiki cherchen'giche bolghan jaylarda nahayiti köp sandiki emgek bilen özgertish lagirlirining barliqini körüwélish mumkin.

Xarriy wu: emgek bilen özgertish lagirlirining özi bir mesile

"Emgek bilen özgertish lagirlirining islahati, usul jehettiki undaq yaki mundaq özgürüshlerni élip kélishi mümkin," deydu amérikidiki "la'ogey fondi jem'iyiti" ning re'isi xarriy wu. Biraq u, mesilining buning bilen hel bolmaydighanliqini eskertip, bu yerdiki mesile emgek bilen özgertish tüzümining özide, dep körsetti. U mundaq deydu: " kishilik hoquq jehette özgirish yasash üchün, emgek bilen özgertish tüzümini bikar qilishqa toghra kélidu. Chünki bu tüzüm asasi qanun teripidin yolgha qoyulghan döletni idare qilish qorallirining biri qisimi."

B d t xitaydiki emgek lagirlirini tenqidligen

Emgek bilen özgertish tüzümi, kishilik hoquq teshkilatliri teripidin xitay kishilik hoquq xatiridiki éghir mesililerning biri süpitide tilgha élinmaqta. B d t kishilik hoquq komitéti yéqinda élan qilghan xitay toghrisidiki tekshürüsh doklatida, oxshimighan köz- qarashtiki siyasi we diniy zatlarning xitay hökümiti teripidin emgek bilen terbiyilesh lagirigha tashniliwatqanliqini tenqidligen. Xelq'ara kechürüm teshkilatidiki mark ellisén, xitayda kishilerning hökümet tarmaqliri teripidin sotlanmayla, emgek bilen özgertish lagirlirigha yolliniwatqanliqini tekitlep, emgek bilen özgertish tüzümining bikar qilinishini telep qilghan.

Emgek bilen özgertish lagirlirining bazisi "shinjang" da

Bu yerdiki (Uyghur élidiki – tehrirdin) xitay mehbuslar mewjut tüzümning ziyankeshlikige uchrighan kishiler, amma ular shinjangning özide, hakimiyetning bir qisimi süpitide Uyghurlargha düshmenlik bilen qaraydighan küchke aylinidu.

Xarriy wuning bildürüshiche, xitayda emgek bilen özgertish lagirlirining eng chong bazisi shinjang bilen chingxeyge jaylashqan. U mundaq deydu: "shinjang asasliq nuqta. Tarim deryasining qirghiqidiki jaylarda ürümchidin korlighiche hetta qeshqer we jenup tereptiki cherchen'giche bolghan jaylarda nahayiti köp sandiki emgek bilen özgertish lagirlirining barliqini körüwélish mumkin."

Uyghur aptonom rayonini rusiyining sibiriyisige oxshatqan xarriy wu, jinayetchilerni Uyghur aptonom rayonigha palash, rayondiki étnik sürkilishke yagh chachmaqta, dep körsetti. U mundaq deydu: " bu yerdiki xitay mehbuslar mewjut tüzümning ziyankeshlikige uchrighan kishiler, amma ular shinjangning özide, hakimiyetning bir qisimi süpitide Uyghurlargha düshmenlik bilen qaraydighan küchke aylinidu."

B d t: xitay emgek lagirlirini islah qilish wedisige emel qilmidi

Xitay xelq qurultiyi ötken yili kishilik hoquqni asasi qanun'gha kirgüzgen. Amma közetküchiler, xitay kishilik hoquq xatiriside hazirgha qeder chong özgürüsh bolmighanliqini bildürmekte.

Roytérs axbarat agéntliqining xewer qilishiche, béyjing hökümiti ilgiri emgek bilen özgertish tüzümini islah qilidighanliqi toghrisida köp qétim wede bergen. Amma b d t kishilik hoquq komitéti bu heqtiki doklatida, " xitay hökümiti mezkur tüzümni islah qilidighanliqini bildüriwatidu, bu tüzümning qachan, qandaq usulda islah qilinidighanliqini bilmeymiz," dep tekitligen idi.

Shinxu'a axbarat agéntliqining xewer qilishiche, xitay türmiliridiki bir milyon 500 ming mehbusning 26 mingini emgek bilen özgertish lagirliridiki tutqunlar igenleydiken.

"Béyjing géziti", xitay edliye ministirliqining emgek bilen özgertish lagirlirini islah qilish toghrisidiki yéngi qanun layihisini, bu yil 4 - ayda xitay xelq qurultiyining testiqlishigha sunilidighanliqini xewer qilghan. (Erkin)