Хитайдики әқлий мүлүк һоқуқи мәсилиси һәққидә гуваһлиқ бериш йиғини өткүзүлди

• Мухбиримиз меһрибанниң бу һәқтики мәлумати
• Download story audio

Йеқинда, америка парламент бинасида өткүзүлгән хитайдики әқлий мүлүк һоқуқи мәсилиси һәққидики испат бериш йиғиниға америка парламент әзаси Diana Wotson, Carl Levin, Tom Coburn қатарлиқлар қатнашқан болуп, мәзкур йиғинда хитайдики әқлий мүлүк һоқуқиниң әмәлийлишиш әһвали шундақла нәшр һоқуқи оғриланған сахта мәһсулатларниң америка базириға еқип кириш арқилиқ мәзкур дөләткә зор зиян елип келиватқанлиқи оттуриға қоюлған.

Хитай һөкүмити йетәрлик тәдбир қолланмиди

Америка парламент бинасида хитайдики әқлий мүлүк һоқуқи мәсилиси һәққидә ечилған бу йиғинниң ечилиш мурасимида, америка -хитай иқтисадий вә бихәтәрлик муһакимә комитети рәиси Larry Wortzel әпәнди мәхсус сөз қилди. У сөзидә "гәрчә хитай әқлий мүлүкни қоғдаш мәсилисидә бир қисим қанун - низамнамиләрни бекиткән болсиму, бекитилгән қанун бәлгилимилири йәнила ениқ болмиған, униң үстигә әмәлийләштуруштә, мәркизи һөкүмәт һечқачан йетәрлик чарә ‏- тәдбирләрни қолланмиди " дәп көрсәтти. У йәнә "мәркизий һөкүмәт сахта мал ишләпчиқириш һәрикити билән мунасивәтлик болған йәрлик һөкүмәт орунлириға йетәрлик бесим ишләтмиди, пәқәт ишләпчиқирилған сахта маллар мәркизи һөкүмәтниң мәнпәәтигә зиян йәткүзгәндила андин зуван сүриду, мәсилән, мәркизи һөкүмәт 2008 ‏- йили ечилидиған олимпик йиғининиң бәлгиси чүшүрүлгән мәһсулатларға алаһидә көңүл бөлүп уни қоғдаш буйруқини чүшүрди" деди.

Diana Wotson: Хитай әң чоң әқлий мүлүк оғриси

Мәзкур йиғинда биринчи болуп сөзгә чиққан парламент әзаси Diana Wotson ханим әқлий мүлүк һоқуқини қоғдаш мәсилисиниң интайин муһим икәнликини тәкитләп мундақ деди :

"Әқлий мүлүк һоқуқини қоғдаш мәсилиси америкиниң һазирқи вә кәлгүси иқтисадиниң сағлам һәрикәтлиниши билән зич мунасивәтлик болған бир иш. 2006 ‏- Йиллиқ президент доклатида көрситилишичә, америкиниң әқлий капитали америкидики барлиқ ширкәтләрниң мал - мүлкиниң 3 тин биридин артуқини игиләйду. Һазир дуня содисиниң 7 % и әқлий мүлүкниң оғрилиниши арқилиқ келип чиққан. Хитай болса әң чоң әқлий мүлүк оғриси болуп һесаблиниду. Чүнки хитайдики һәр түрлүк маллар арисида, 15% ‏- 20% кичә болған мәһсулатларниң һәммиси сахта мал болуп һесаблиниду. Бу хил сахта мәһсулатлар америка базириға тохтимай еқип кирмәктә. Америка көчмәнләр тамоҗна қанунини беҗириш орунлириниң санлиқ мәлуматида көрситилишичә, америка чегрисида олҗа елинған нәшр һоқуқи оғриланған түрлүк сахта малларниң 70% и хитайдин киргән ".

Хитай дорап ясашта әң алдида

Америка парламент бинасида өткүзүлгән бу гуваһлиқ бериш йиғинида, парламент әзаси Carl Levin хитайниң нәшр һоқуқини оғрилаш қилмишиниң америка иқтисадиға зор тәсир йәткүзиватқанлиқини тәкитләп, америка машина сайманлириниң хитайда еғир дәриҗидә дорап ясиливатқанлиқини ашкарилиди:

"Мән америка машина сайманлириниң хитайда халиғанчә дорап ясиливатқанлиқи һәққидә тохталмақчимән. Бу хил әһвал һазир хитайда барғансери әвҗ елип иқтисад вә аммивий бихәтәрликкә зор тәсир йәткүзмәктә. Һазир америкиниң машина ишләпчиқириш саһәсидә, кишиләрниң әң көңүл бөлидиғини хитайниң америкини дорап ишләпчиқириливатқан сахта машина сайманлири болуп һесаблиниду. Һазир америка машина сайманлири һәр қайси дөләтләрдә дорап ясиливатқанлиқтин, америкидики машина сайманлирини ясаш ширкәтлири йилиға 12 милярд америка доллири зиян тартмақта. Буниң ичидә ишләпчиқирилған сахта сайманларниң 75% тигә хитай мәсул болуши керәк. Мәсилән, аптомобилларниң шамалдин сақлиниш әйники, алди -кәйни чириқи, чақи һәтта бихәтәрлик бәлвиғи қатарлиқ һәр бир запчаслириниң һәммиси дегидәк дорап ясалған. Йәни хитай пүтүн бир аптомобилни дорап ясап чиқти десәкму болиду ".

Tom Coburn: Хитай әқлий мүлүк һоқуқини қоғдашта қуруқ гәп қилишқа амрақ

Мәзкур йиғинға қатнашқан парламент әзаси Tom Coburn әпәнди "хитай әқлий мүлүк һоқуқини қоғдашта, қуруқ гәп қилишқа амрақ, уларниң бу һәқтә қилған қуруқ сөзи әмәлий һәрикәттин нәччә һәссә көп болуп кетиватиду " дәп тәкитләп, мундақ деди:

"Биз ишләпчиқириш күчи тәннәрқи җәһәттә хитайниң алдиға өтәлмәймиз, хам материял тәннәрқи җәһәттиму хитайниң алдиға өтәлмәймиз. Әгәр биз өзимизниң әқлий мүлүк җәһәттики үстүнлүкимизни қоғдап қлалмисақ, иқтисадимиз зор зиянға учрайду. Әқлий мүлүк һоқуқини қоғдаш җәһәттә, хитай қуруқ гәп қилғандин башқа һечқандақ әмәлий ипадә көрсәткини йоқ. Мән буниңдин икки ай бурун хитайға берип бир қанчә сода базарлирини айландим. Сода сарайлириниң ишики алдида " мәзкур сада сарийида сахта маллар сетилмайду" дәп йезилған. Лекин кирип қарисам, көплигән мәһсулатлириниң һәммиси яврупа вә америкини дорап ясиған маллар болуп, уларниң баһаси хәлқара базардики баһаниң 3 тин биригә, һәтта 5 тин биригә тәң килидикән ".

Америка парламент бинасида өткүзүлгән бу гуваһлиқ бериш йиғиниға қатнашқан парламент әзалири һәммиси бирликтә дегидәк "америка әқлий мүлүк һоқуқини қоғдаш җәһәттә, чоқум хитайға тақабил туридиған қаттиқ чарә‏ - тәдбирләрни қоллиниши керәк" дәп билдүрди. (Меһрибан)