Béyjing saqchiliri qanliq toqunushta qéchip ketken Uyghurni izdimekte

• Muxbirimiz jümening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Béyjinggha erz qilishqa kelgen Uyghur erziyetchiler majalugha élip kélin'gendin kiyin 31- may saqchilar bilen Uyghurlar arisida qanliq toqunush yüz bergen idi.

Tünügün, 31- may majaluda saqlap yatqan bir erzdar, weqedin xewerdar bir ichki mongghulluq erzdarning éytip bergenlirini bayan qilip, Uyghurlarning saqchilar bilen toqunushqanliqini, toqunushta Uyghurlarning yarilan'ghanliqini we bash- közi pütün qan bolup ketken bir Uyghurning tamdin artilip qéchip ketkenlikini bildürüp: " chüshtin kiyin sa'et üchler etraplirida ularni qutquzush ornidin qayturup kelgendin kéyin, saqchilar miltiq we xenjerlerni ishlitilip xuddi 4- iyun weqesini basturghandek chépip öltürdi. Shinjangliqlarmu qol yandurdi" dégen.

"U adem ezeldin yalghan éytmaydu"

U yene héliqi ichki mongghuldin kelgen erzdarning qorqup kétip alliqachan bilet élip yurtigha kétish aldida turghanliqini bildürgen hemde bu mongghul erzdarning ezeldin yalghan éytmaydighanliqini bu weqening pütünley rast ikenlikinimu qoshumche qilghan idi.

Emma, aliy sot mehkimisi jaylashqan béyjing sheherlik sherqiy sheher rayoni saqchixanisidiki xadimlar bundaq weqe yuz bermigenlikini bildürgen bolsimu, ikkilinip turup " bu mesilige jawab bérish bi'ep" dep téléfonni qoyuwetken idi.

Bügün héliqi ichki mongghulluq erzdarning rastinla yarilan'ghan bir Uyghurning ammiwi téléfonda weqe yüz bergenlikini éytip bériwatqanliqini körgenlikini delilligen lyaw ningliq bir erzdar mundaq dédi: "umu shinjangliq iken. U singlisigha téléfun qilip weqe chiqqanliqini özining qéchip chiqqanliqini éytqan."

U yene "shinjangliqlar biz xenzulargha oxshimaydu. Bek jédel xor. Shunga ular qol yandurdi. Ikki terep soqushup ketkendin kéyin saqchilar oq chiqardi"‏- dédi.

Uyghurlar "saqchilarning miltiqidin qorqup qalmidi, kéyin ikki terep tutushup ketti"

Weqe jeryanini ichki mongghulluq erzdarning aghzidin biwaste anglighan gaw famililik bir erzdarning bildürüshiche, eslide Uyghurlar aliy sot mehkimisining kütiwélish zalida ishik ‏- dérizilerni chaqqanliqi üchün, saqchilar ularni jazalash meqsidide majalugha élip kelgeniken. U mundaq deydu "ularni majalugha élip kelgendin kéyin, saqchilar ularni urdi we miltiq tenglep qorqutti. Emma shinjangliqlarda pichaq bolghachqa, saqchilarning miltiqidin qorqup qalmidi. Kéyin ikki terep tutushup ketti."

Bügün biz ichkirilep igiligen melumatlargha qarighanda hazir saqchilar weqe yuz bergen rayonni qattiq qamal qilghan.

Bu gaw famililik erzdarning tehlil qilishiche, majalugha élip kélin'gen erzdarlar adette kech sa'et beshler etrapida qoyiwitilidighan bolup, u, Uyghurlarning sa'et beshte bu jaygha élip kélinishidiki sewebning choqum ularni jazalash ikenlikini körsitip: "majalu bek chet bir yer, etrapida égiz binamu yoq. Néme qiliwatqiningizni héchkim bilelmeydu.

Yataqxanida ashxana we teretxanilar bar. Ularni yataqxanigha orunlashturmay némishqa majalugha élip baridu? seweb ularni basturush. Ular adette erzdarlarni sa'et beshte quyiwétetti. Némishqa shinjangliqlarni sa'et beshte élip kélidu? " ‏- dédi.

"Bash - közi yarilinip, tamdin sekrep qéchip ketken" bir Uyghurni, xitaylar izdewatidu

Héliqi bash, közi yarilinip tamdin sekrep qéchip ketken Uyghur alliqachan özini daldigha alghan bolup, melum bolushiche, hazir béyjing terep nurghun saqchi ajritip uni her tereptin izdewatqan iken.

Bu heqte lyaw ningdin kelgen bir erzdar mundaq deydu: chüshtin kéyin idi. Biz erziyet mashinisida turup ashu terepte nurghun saqchilarning heriketke ötkenlikini körduq. Erziyet mehellisi terepte nurghun saqchi mashinisi bar iken. Ular hazir Uyghurlarni terep-tereptin tutqun qiliwatidu we héliqi qéchip ketken Uyghurni izdewatidu."

Erzdarlar sani 200 din oshuq iken

Aldinqi küni weqedin xewerdar bir erzdar bu bir türküm Uyghur erzdarlarning Uyghur élining ghulja wadisidin kelgenlikini bildürgen idi. Emma, bügünki melumatlargha qarighanda bularning bezi bir qismining aqsudin ikenliki melum boldi.

Biz bu heqte téximu ichkirilep melumat élish üchün aqsu erziyet idarisigha téléfun qilduq. Melum bolushiche, hazir aqsu hökümet terep béyjingdiki Uyghur erzdarlarni yandurup kélish üchün béyjinggha xizmet guruppisi ewetken iken.

Aqsu erziyet idarisidiki bir xadim mundaq deydu: " anglisaq aqsu terep ularni yandurup kélishke xizmet guruppsi ewetiptu."

Bezi biresmiy melumatlargha qarighanda, bu dawagha qatnashqan Uyghurlarning sani 200din artuq bolup hazir 100 dek Uyghur jyangshidin béyjinggha kelgen. Bu Uyghurlar ariliship qalghan bu "sirliq" soda "qanunsiz" dep élan qilinip ularning hésabati tonglitilghan. Melum bolushiche tonglitilghan pul 60 milyon yüen'ge yétidiken.

Hazirche bu weqening heqiqiy mahiyiti we jeryani téxi toluq ashkara bolmidi. Biz bu heqte téximu ichkirilep melumat bérishke tirishimiz.(Jüme)