Xitay amérikining dini étiqad erkinliki doklatigha naraziliq bildürdi

• Muxbirimiz jümening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

20- Séntebir peyshenbe küni, xitay tashqi ishlar ministirliqi bayanatchisi jyang yu, amérika xitayning diniy siyasitini eyiblep élan qilghan doklatqa naraziliq bildürüp "amérikining bu qilmishi xitayning ichki ishlirigha qopalliq bilen arilashqanliq" hemde " amérikining xitay hökümitining milliy we diniy siyasitini eyibleshliri pütünley asassiz" dédi.

Jyang yu xitay tashqi ishlar ministirliqi tor bétide élan qilghan bayanatida , xitayning naraziliq inkasini ipadilep: "xitay hökümiti bu doklatqa qarita qattiq naraziliq bildüridu we keskin qarshi turidu" dep otturigha qoyghan.

Doklatta xitayning öz xelqining diniy erkinlikini boghuwatqanliqi otturigha qoyulghan

Aldinqi hepte jüme küni amérika tashqi ishlar ministirliqi 2007- yilliq xelq'ara diniy erkinlik doklatini élan qilip, doklatta xitayning öz xelqining diniy erkinlikini boghuwatqanliqi we xitaydiki xristi'anlarni, tibetlik buddistlarni, Uyghur musulmanlarni we falun'gung muritlirini basturush qilmishini izchil dawam qilip kéliwatqanliqi otturigha qoyulghan hemde 2008- yilliq béyjing olimpiki munasiwiti bilen yéqindin buyan xitayda ewj alghan éghir basturush heriketlirimu tilgha élin'ghan idi.

Doklatning xitaygha qaritilghan qisimda konkrétni qilip, xitayda diniy étiqad erkinlikining rayonlargha qarap perqlendürilidighanliqi, xitayning bashqa jayliridiki musulmanlarning Uyghur aptonom rayonigha qarighanda köprek diniy erkinlikke ige ikenliki buning tipik misali bolalaydighanliqi hemde Uyghur aptonom rayonida yashlar we ösmürlerning diniy telim élishi cheklinidighanliqi körsitilgen.

Mezkur doklat heqqide toxtalghan amérika tashqi ishlar ministirliqi xelq'ara diniy erkinlik programmisining mes'ul xadimi jon xenford ependi, bu yilliq doklatqa yene , musulmanlarning dinyi étiqad erkinliki boghuluwatqan döletlerdin birma we xitayni alahide tilgha aldi we "xitay mesilisige kelsek, prézidént bush, tashqi ishlar ministiri kandiliza rays , mu'awin ministir négroponté qatarliqlarni öz ichige alghan amérika dölet erbabliri xitayni diniy erkinlikni qoyuwétishke righbetlendürüp we üzlüksiz xitayda sadir boluwatqan diniy étiqad erkinlikige qilin'ghan buzghunchiliqini eyiblep kelgen bolsa, ijabiy tereplerge yardem qilip keldi" dédi

Diniy étiqad erkinliki éghir derijide cheklinip kelmekte

Jon xenford sözide yene , amérika rehberlirining xitay terep bilen élip barghan söhbetliride, xitay hökümitining din'gha étiqad qilidighan az sanliq milletlerge yürgüzüwatqan siyasitini we xitayning bezi jaylirida ösmürlerning diniy telim élishigha yol qoyulmaydighanliqini hemde xitayda diniy étiqad erkinliki boghuluwatqan Uyghur musulmanlarnimu alahide tilgha élip kelgenliki heqqide toxtilip " amérika rehberliri yene xitay hökümitining chet'ellerde tinch yosunda diniy pa'aliyet bilen shughulliniwatqan Uyghurlarni mejburiy qayturup kétishi qatarliqlar üstidimu sözliship keldi" dédi.

Xitay bayanatchisi jyang yu yuqiriqi mesililer üstide tepsiliy inkas qayturmighan bolsimu, emma "xitaydiki her millet xelqi we herxil diniy guruppilar keng diniy étiqad erkinlikidin behrimen bolup kéliwatidu" dédi.

Halbuki , téxi yéqindila Uyghur élidin amérikigha kelgen bir yashning bildürüshiche, Uyghur élide diniy étiqad erkinliki xéli éghir derijide cheklinidighan bolup, hökümet xadimlirining meschitke kirishi cheklinidiken we aliy mekteplerde oqughuchilarning namaz oqush, roza turush, yaghliq artip yürüsh qatarliq diniy pa'aliyetler bilen shughullinishigha yol qoyulmaydiken.

Bu heqte aldinqi küni amérika awam palatasidiki qarar maqullash yighini jeryanida palata ezasi kiristofér sims ependimu Uyghurlarning diniy we medeniy hoquqlirining tartiwélin'ghanliqini tilgha alghan idi.

Xitay her yili birleshken döletler teshkilatning yilliq kishilik hoquq doklatida tenqidke uchraydu

Xitay kommunistik hökümiti bolsa markisining até'izm telimatini yétekchi qilghan dehriy dölet bolup, chérkaw, meschit we ibadetxanilarning hemmisi dégüdek xitay kompartiyisi igidarchiliqida , mezkur ibadet orunlirining pop, imam we rahib kalanliri hökümet teripidin belgilinidu we hökümet teminatigha érishidu.

Xitay mushu usuldin paydilinip, oz siyasitini yaxshi ijra qilidighan , gépini anglaydighan kishilerni imametchilik we rahib kalanliq wezipisige teyinlesh arqiliq, herqaysi jaylardin ibadet orunlirigha bolghan kontrolluqni kücheytti.

Xitay her yili dégüdek meyli birleshken döletler teshkilatning yilliq kishilik hoquq doklatida we meyli amérika hökümitining xelq'araliq diniy étiqad erkinliki doklatlirida bolsun, kishilik hoquqni depsende qilish, diniy erkinliki boghush jehette aldinqi qatargha tizilip kelmekte. (Jüme)