Exlaq we uning hayatliqtiki roli

• Muxbirimiz ömerjan toxtining bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Güzel exlaq herqandaq millette maxtilidighan, her kim uninggha intilidighan we herkim uni qedirleydighan bir nersidur. Güzel exlaqliq kishiler her qandaq jem'iyette qedir - qimmetke we xelqning söygüsige érisheleydu. Güzel exlaq hayatning pütün saheliride telep qilinidighan, uningdin bihajet bolghili bolmaydighan bir nersidur. Güzel exlaqning da'irisi intayin köp bolup, a'ilide atining balilirigha we jörisige yaxshi mu'amilide bolishi, ulargha köyümchanliq körsitishi we ularni yaxshi perwish qilish güzel exlaqtin sanalsa, ulargha qopalliq qilish, ularni xelqqe we jem'iyetke paydiliq qilip yaxshi terbiyileshke sel qarash yaman exlaqtur. Shundaqla balilarningmu ata - anisigha hörmet qilish we ularni asrishi güzel exlaqtin sanalsa, ularni renjitish yaman exlaqtin sanilidu.

Ish orundiki bashliqning qol astidikilerge siliq we yaxshi mu'amile qilishi güzel exlaqtin sanalsa, hoquqidin paydilinip ulargha zorluq - zombulluq qilish nachar exlaqtur. Güzel exlaq musulmanlarda ibadettin sanilidu. Shunga islam peyghembiri hezriti muhemmed eleyhissalam güzel exlaqning barche emel - ibadetlerdin qedirlik ikenlikini bayan qilip : "qiyamet künide mömin kishining yaxshiliq mizanida güzel exlaqtin salmaq kélidighan nerse yoqtur" dep körsetken .

Güzel exlaq hemme ishta telep qilinidu

Se'udi erebistanining jidde shehiride turushluq Uyghur alimi muhemmed niyaz hajim güzel exlaq toghruluq mundaq dédi:" güzel exlaq pütün ishlarda - kishiler bilen bolghan barliq mu'amililerde, qoshnilar bilen yaxshi ötüshte, halal rizq tépish üchün ishleshte, wetini we xelqi üchün xizmet qilishta, hetta adettiki yürüsh - turushlarning hemmiside telep qilinidighan bir nersidur. Mu'amilide kishilerge durus bolush güzel exlaqtin sanalsa, kishilerni aldash yaman exlaqtur. Qoshnilargha köyümchan bolush we ulargha qolidin kelgenche yaxshiliq qilish güzel exlaq bolsa, ularni renjitish we qoshniliq heqlirini ada qilmasliq yaman exlaqtur. Wetenni we xelqni söyüsh güzel exlaqtin sanalsa, wetendin yüz örüsh yaki uninggha xiyanet qilish eng kechürülmes exlaqsizliqtur."

Güzel exlaqning menisi

Muhemmed niyaz hajimning éytishiche, güzel exlaq sözi köpinche kishilerning chüshen'ginidek, bashqilarning chirayigha tebessum bilen qarash, ulargha azar bermestin yumshaq, siliq mu'amilide bolush dégenlikla emes. Gerche bu ishlarmu güzel exlaq qataridin sanalsimu, lékin exlaqning menisi buningdin chongdur, elwette.

Güzel exlaq her ishta toghra bolush, adaletlik bolush, rastchil bolush , wedige wapa qilish, amanetni saqlash, söygü wapaliq bolush, iman étiqadliq bolush, meyli dunyaliq bolsun, meyli axiretlik bolsun öz wezipisini bilish we öz waqtida orundash, xataliqini dadil étirap qilish, ebediy jasaretlik bolush, séxi, merd, pakize, medeniyetlik bolush, köksi keng bolush, her ishta heqiqetni közlesh, özige ishinish, bashqilarning yardimini kütmestin özige yölinish, wijdanliq, ghururluq bolush, nomusini saqlashni bilish, weten'ge, xelqqe we bashqilargha menpe'etlik bolush we bashqilardur.

Exlaqni islah qilish qed kötirishning bésharitidur

Muhemmed niyaz hajimning éytishiche, exlaqning buzulushi zawalliqning ishariti bolghinidek, exlaqning tüzülüshi qed kötirishning bésharitidur. Buning misali shuki, peyghembirimiz hezriti muhemmed eleyhissalamgha wehiy kelgen chaghlarda, iranliqlar bilen rimliqlar dunyada höküm süretti.

Yer yüzi ularning sayisidin qorqup turatti. Shu waqitta bu ikki émpiratorluqning bilim hünerlik, mukemmel intizamliq, chéniqqan eskerliri mekke taghliridin chiqqan, esker küchi tayinliq, urush tejribisimu yétilmigen ereblerge teng kélelmidi. Chünki rimliqlar bilen iranliqlarda exlaq buzulghan, ereblerde bolsa, wehining terbiyisi bilen exlaq tüzelgen idi. Bir ereb sha'iri mundaq dégen iken:

Exlaq bilen her millet rawaj tépip dawa m éter,

Ayrilghanlar exlaqtin zawalliqqa haman kéter.

(Ömerjan )