Eydiz bimarlirini qoghdash chaqiriqi dunya boyiche teshebbus qilinmaqta

Dunyaning herqaysi jayliridiki döletlerde, dunya eydiz küni munasiwiti bilen, namayish élip bérish, muhakime yighini ötküzüsh, tetqiqat maqaliliri élan qilish türliri boyiche eydizdin mudapilinish xizmitini kücheytish teshebbusi otturigha qoyuluwatqan künlerde, eydiz bimarlirining heq - hoquqini qoghdash meqsitide qurulghan eyjishing tetqiqat merkizining, éléktir sim yoli jama'et xewpsizlik nazariti teripidin üzüp tashlan'ghan.

23 ‏- Nöwetlik dunya eydiz küni, gerche xitay hökümet metbu'atlirida munasiwetlik maqalilar élan qilinish bilen birge, béyjing xeyden rayonluq sehiye idarisi, béyjing uniwérsitéti we béyjing chet'el til inistitutining birlikte, sirttin béyjinggha kelgen yallanma ishchilargha eydizdin mudapi'elinish toghrisida sawat bérish shuningdek teshwiqat wereqiliri tarqatqanliqi élan qilin'ghan. Biraq istansimiz bügün xelq ammisi uyushturghan " eydiz " pa'aliyetlirining izchil türde her xil tosqunluqlargha uchrap kéliwatqanliqidin xewerdar boldi.

" Eyjishing " tetqiqat merkizining qurghuchiliridin biri wen yenxey, hazir amérikining pensilwéniye shtatida turiwatqan bolup, u ilgiri Uyghur élida "eydizdin qoghdinish" pa'aliyiti élip barghan " qar leylisi " oqughuchilar teshkilatining xizmetlirini alahide qollighan shexslerdin hésablinidu.

Wen yenxey, ziyaritimizni qobul qilip, dunya eydiz bimarlirini qutuldurush, ulargha köngül bölüsh chaqiriqi élip bériwatqan peytte, xitaydiki da'irilerning eydiz bimarlirigha qarita xorlash, kemsitish shuningdek ölüm girdawigha ittirish siyasiti qolliniwatqanliqini bildürdi.

Wen yenxey, eydiz mesiliside Uyghurlarning ehwalining téximu échinishliq ikenlikini bildürüp, "Uyghurlar uzun muddetlik siyasiy bésim astida öz heq - hoquqini qoghdash imtiyazliridin mehrum qalduruldi, ular qarshiliq bildürüshke jür'et qilalmaydu, ular heqliq turup sözleshtin qorqidu, mushu tüpeyli eydiz bimarliri özlirige tégishlik bolghan dawalash pursitidin mehrum qalduruldi" dédi.

Wey yenxey sözide yene, eydizning xitayda kündin kün'ge köpiyip kétish seweblirining biwaste hökümet bilen zich munasiwetlik ikenlikini bildürüp, sehiye tarmaqlirining mes'uliyetsizliki, ilgiriki tejribe - sawaqlarni yekünlimesliktek passip pozitsiyisidin kélip chiqqanliqini, bolupmu xénen ölkiside qan bérish tüpeyli meydan'gha kelgen eydizdin yuqumlinish ehwali, buninggha mes'ul hökümet xadimlirining tégishlik qanuniy jazagha tartilmay, eksiche téximu yuqiri emelge érishishining xitaydiki insanlarning heq - hoquqlirining qanchilik derijide töwenlikining polattek ispati ikenlikini tekitlidi.

Uyghurlarning " eydizdin yuqumlinish" ehwalining nöwette xitayda shiddet bilen yüksiliwatqanliqini otturigha qoyghan wen yenxey mundaq deydu":xitay hökümiti Uyghurlarning "eydiz" uqumigha bolghan qarishini östürüshni hergiz xalimaydu, bolupmu 5 ‏- iyul ürümchi weqesi, hökümetning ehwalning éghirliq derijisini bilip turup, köz yumushtek qebih siyasitini ilgirikidin nechche hesse éship kétishige yol achti. Shunga Uyghurlar, xelq arisida " eydiz " toghrisida teshwiqatni kücheytishke ehmiyet bérishi, xitay ölkiliride hetta chet'ellerde munasiwetlik teshkilatlarni qurup, rolini weten ichide jari qildurushqa alahide ehmiyet bérishi kérek ".

Wen yenxey, nöwette Uyghurlar arisida eydizdin yuqumlinish derijisining erlerde nisbeten yuqiri ikenlikini, wirusning erlerdin ayallargha,ayallardin balilargha yuqush xetirini otturigha qoydi.

 Birleshken döletler teshkilati balilar fondi teripidin élan qilin'ghan melumatlargha asaslan'ghanda, namrat ölkilerde milyonlighan ayal we balilarning, jinsi, iqtisadiy kirimning yuqiri köplüki, sawatsizliq tüpeyli eydizge qarshi yéterlik derijide mudapi'elinish imkaniyitige ige bolalmaywatqanliqi ashkarilanmaqta iken.

B d t balilar fondining mes'uli, anthony lake toghra dawalash hemde tibbiy chariler shuningdek wirusning tereqqi qilishini kontrol qilidighan dorilarni istimal qilghanda, hamile ayallarning eydiz késilini balilirigha yuqturup qoyushining aldini alghili bolidiken.

Prézidént barak obama, dunya eydiz küni munasiwiti bilen, bügün, eydiz bimarlirigha qaritilghan ghem- xorluqni kücheytish heqqide mexsus nutuq sözleydu, shuningdek aq sarayning derwazisigha bügün, eydizge qarshi küresh simwol qilin'ghan qizil lénta ésip qoyulghan.