Dangliq eydiz pa'aliyetchisi gaw yawjyé radi'omizgha kélip ziyaritimizni qobul qildi

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Gaw yawjyé xanim (solda) erkin asiya radi'osida

Xelq'araliq mukapatqa érishken yéshi 80 din ashqan xitayning dangliq eydiz pa'aliyetchisi doxtur gaw yaw jyé xanim yéqinda amérikigha kélip washin'gitonda ötküzülgen mukapatlash murasimi künining etisi yeni 15 ‏- mart küni erkin asiya radi'omizgha kélip, muxbirlarning ziyaritini qobul qilghanda, özining xitaygha qaytip barghandin kéyinki teqdiridin intayin endishe qiliwatqanliqini bildürdi.

Jasaretlik eydiz pa'aliyetchisi

Gaw yawjyé xanim bu qétimqi amérika sepirige intayin teste érishken. Deslepte xitay hökümiti uning amérikigha kélip mukapat élish murasimigha qatnishishigha ruxset qilmay uni qattiq nazaret qilip, hetta uning öydin sirtqa chiqishighimu yol qoymighan, kéyin xelq'ara bésimning küchiyishi bilen, ilajisiz qalghan xitay hökümiti axiri maqul bolup, uning amérikigha kélip mukapat élishigha maqul bolghan. Gaw yawjyé xanimning éytishiche, gerche u bundin ilgiri jemi 6 qétim xelq'araliq mukapat élish pursetlirige érishken bolsimu, xitay hökümiti her qétim uning yolini tosup, öning özini ewetmey, uninggha mensup mukapatni bashqilar arqiliq ekeldurgen.

Gaw yawjyé xanim 1996 ‏- yilidin bashlapla xitaydiki eydiz mesilisige yéqindin köngül bölüp kelgen. U pénsiyige chiqishtin ilgiri xitayning xénen ölkisidiki xitay tibbi doxturxanisining ayallar kiselliki bölümide ishligen. U xitaydiki eydiz mesilisi bolupmu eydiz bimarliri we eydiz yitimliri heqqide köpligen ölkilerge bérip, nurghun tekshürüsh we tetqiqatlarni élip barghan hemde öz chiqimi bilen "xitaydiki eydiz késili", "ming parche xet", "men körgen eydiz bimarliri" qatarliq nurghun kitablarni yazghan we neshr qilghan. 2002 ‏- Yili, u xénen ölkisidiki qan sétish we qan élish tüpeylidin kélip chiqqan eydiz apitini pütün dunyagha ashkarilighan. Shuning bilen uning eydiz mesilisi heqqide élip bériwatqan herqandaq pa'aliyetliri xitay hökümiti teripidin qattiq nazaret qilinip kelmekte.

Radi'omizgha kélip ziyaritimizni qobul qilghan gaw yawjyé xanim özining bu qétim 2007 ‏- yilliq xelq'ara mukapatqa érishkenlik tesiratini sözlep kélip, köngli intayin buzulghan halda mundaq dédi:

"Méning bu qétim xelq'ara sehnide mukapat alghan chéghimdiki héssiyatim we rohi halitim bashqilarningkige oxshimaydu. Men nurghun mesililerdin ghem qilmaqtimen. Hökümet teripidin bolghan bésim nahayiti éghir. Lékin bu ishtin waz kéchip boldi qilay désemmu, méni qutquzush ilahi ornida körüp izdeydighan eydiz bimarlirini körginimde, hemmini untuymen. Bundaq chaghlarda qandaq qilishimni bilmey bekmu azaplinimen. Men hazir 80 din ashtim, xitaydiki eydiz mesilisi hemmila ölkide dégidek zor apetke aylanmaqta. Ta hazirghiche nurghunlighan kishiler eydiz heqqide téxi éniq bir uqumgha ige bolalmay kéliwatidu. Hökümet bolsa, quruq sanliq melumatlarni bergendin bashqa, bu heqtiki aldini élish, kontrol qilish we teshwiqat qilish qatarliq jehetlerde yenila dégendek köngül bölmeydu. Eksiche hazir xitayda nurghunlighan kishiler eydiz bimarlirini qutquzushni bahane qilip, pul tépishningla koyida bolup ketti. Ishqilip xitaydiki eydiz weziyitining arqa körinishi bekmu murekkepliship kétiwatidu, xitaydiki kishilerning idiyisi chet'elliklerningkige oxshimaydu. Bolupmu medeniyet inqilabidin kéyin, exlaq dégen nerse qalmidi désekmu bolidu. Hemme adem ‘pul – pul’ dep, pul üchün herqandaq ishni qilishqa razi. Kimning puli bolsa, shu nochi bolup, milletning aqiwitini tesewwur qilish bekmu tes bolup qaldi" .

Xitay hökümiti eydizni yoqitishqa emeliy tedbir qollan'ghini yoq

Gaw yawjyé xanim söhbet jeryanida hazir xitay hökümiti teripidin élan qilin'ghan 31 ölke, sheher we rayonlarda, eydiz mesilisining künséri éghirliship kétiwatqanliqini hemde özining we sebdashlirining hemmila ölkige dégidek bérip tekshürüsh élip barghanliqini tekitlep, bularning arisida Uyghur élidiki eydiz apitining xitaydiki herqandaq ölkidikidin téximu bekrek éghir boluwatqanliqini bildürdi.

Muxbirimiz ning ziyaritini qobul qilghan gaw yawjyé xanim hazir xitay we Uyghur élidiki eydiz apitining yildin ‏- yilgha éghirlishiwatqanliqini tekitlesh bilen birwaqitta, "bizde hazir eydiz késili peqet jinsiy munasiwet yaki zeherlik chékimlik töpeylidinla emes, eng muhimi yenila qan sétish we qan élish qatarliq yollar bilen tarqalmaqta. Bulupmu bu xil ehwal hazir ayallar arisida téximu bek éghir bolup, doxturxanida bala tughush jeryanida, tughutni kontrol qilish üchün üzük sélish yaki opiratisye qilish jeryanida qan arqiliq eydiz késilini özige yuqturuwalghanlar sani nahayiti köp bolmaqta. Shuning bilen, anidin baligha yuqudighan ehwalmu ilgiriki yillardikidin köpiyishke bashlidi . Hazir xitay hökümiti eydiz késilining aldini alimiz 'dep quruq teshwiqat qilghini bilen, yer asti qan ponkitlirini yoqitishta, héchqandaq jiddiy chare tedbirlerni qollan'ghini yoq. Qan arqiliq eydiz késilini özige yuqturuwalghanlar peqet xénen ölkisidila emes, bashqa ölkilerdimu nurghun, hetta xinendikidinmu éghir" dep bildürdi.

Radi'omizning ziyaritini qobul qilghan gaw yawjyé xanim sözining axirida yene xelq'araning eydiz mesiliside xitaygha dawamliq izchil halda bésim ishlitishi kéreklikini, bolupmu qan sétish we qan élish mesiliside xitay hökümitini qanunsiz échiliwatqan qan ponkitlirini tézdin taqiwitishke ündishi kéreklikini telep qildi. (Méhriban)