Uyghurlar türkiyide xelq'ara féstiwalgha qatnashti

• Ixtiyari muxbirimiz erkin tarimning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Sherqiy türkistan körgezmisidin körünüsh. RFA

Sherqiy turkistan medeniyet we hemkarliq jem'iyiti enqere shöbisi ottura sherq uniwérsitéti uyushturghan 20-nowetlik xelq'araliq bahar féstiwaligha qatniship körgezme achti. Türkiyining dangliq uniwérsitétliridin biri bolghan ottura sherq uniwérsitétida 20-nowetlik xelq'araliq bahar féstiwali resmiy bashlandi. 5-Ayning 3-kunidin 6-kunigiche dawam qilidighan bu féstiwalgha azerbayjan, turkmenistan, iran, qazaqistan, qirghizistan, iraq, pakistan, kambodzha qatarliq döletlerdin bashqa qirim tatarliri, Uyghur qatarliq türkiy milletlermu qatnashti.

Bujan turkmen: musteqil bolghan bolmighan putun milletlerni bu yerde körüshni arzu qilduq

Uyghurlargha wakaliten sherqiy turkistan medeniyet we hemkarliq jemiyiti ankara shöbisi qatniship, Uyghurlarning tarixi, medeniyiti tonutushturulghan körgezme achti. Bu féstiwal jeryanida dunyaning herqaysi döletliridin kelgen muzika guruppiliri konsért bérish bilen birlikte, oqughuchilar arisidimu shahmat, putbol, waskitbol musabiqilirimu ötküzilidiken.

Bu féstiwalining uyushturghuchisi yawro'asiya oqughuchilar birlikining bashliqi bujan turkmen bu féstiwal heqqide melumat bérip mundaq dédi:

"20-Nowetlik xelq'ara bahar féstiwalini yawro'asiya oqughuchilar birliki uyushturduq. Bu her yili bolup ötkendek bu yerde medeniyet körgezmisi ötkuzüliwatidu. Bu yilqi féstiwalining perqi, biz yawro'asiyadiki musteqil bolghan bolmighan putun milletlerni bu yerde körüshni arzu qilduq. Shuning bilen jem'iy 24 dölet we rayondin milletler qatnashti. Sherqiy türkistanliqlarmu bu féstiwalgha qatniship bizni söyündürdi. Bu féstiwal dölet we milletlerning bir birini tonushi we chüshinishi üchün intayin muhim ehmiyetke ige dep qaraymen.

Uyghurlargha wakaliten féstiwalgha qatnishiwatqan xayrulla ependigül ependi bu féstiwalgha qatnishishtiki meqsiti üstide toxtilip, buning Uyghur milliy sen'etlirini tonushturush, xitayning Uyghurlargha qiliwatqan zulumlirini unwérsitét oqughuchilargha anglitish ikenlikini éytti.

Ziyaretchilerning tesiratliri

Biz mikrofonimizni Uyghurlarning yermenkisini ziyaret qiliwatqan oqughuchilargha uzattuq. Metin altinok isimlik bir oqughuchi tesiratini éytip mundaq dédi: menche sherqiy turkistan musteqil bolushqa hemmidin bek layiq bir dölet. Men tarixqa qiziqqanliqim üchün sherqiy türkistanni bilimen. Nurghun yashlar bilmeydu. Shunga sherqiy turkistan mesilisini radi'o téléwiziyelerde teshwiq qilish kérek. Chünki kishiler radi'o téléwiziyining tesirige bek jik uchraydu.

Muxbirimiz ziyaretchilerni ziyaret qilmaqta. RFA

Qirghizistandin kélip magistirliqta oquwatqan oqughuchi samir manasof körgezmini körgendin kéyinki tesiratini anglitip mundaq dédi:

"Tarixi jehettin élip éytqanda, 20-30-yil burun ottura asiya türkiy jumhuriyetlirining musteqilliqqe érisheleydighanliqini héchkim xiyaligimu keltürmeyitti. Emma sür'et bilen özgiriwatqan dunyada oylimighan ishlar yuz bérip turidu. Shunga Uyghurlarmu musteqilliqqe érishishi mumkin".

Yermenke meydanini ziyaret qiliwatqan bir xanim ziyaritimizni qobul qilip mundaq dédi:

"Men amérikida yashaymen. Sherqiy turkistan mesilisini amérikidin tartipla bilimen. U yerning shinjang dep atilidighanliqini bilimen. Ulargha intayin ichim aghriydu. Kéyinki 10 yil ichide sherqiy turkistan heqqide nurghun matériyal oqudum. Dunya sherqiy türkistanni bilmeydu, u yerni xitayning bir parchisi dep chüshinidu. Shunga Uyghurlar özlirining xitaydin tamamen perqliq we ayrim bir millet ikenlikini dunyagha chüshendürüshi kérek.

Qazaqistan'gha wakaliten féstiwalgha qatnashqan muqajan bu féstiwalining ehmiyiti üstide toxtilip mundaq dédi:

"Tarixqa qaraydighan bolsaq impéri'alist küchler türkiy xelqlerni parchiliwetken idi. Türkiy xelqlerde birlik bolsa, ular zor bir kuch bolalaydu. Gerche bu féstiwalida kambodzha, koriye, pakistan qatarliq döletlermu yer alghan bolsimu, kopi türkiy dölet we xelqlerdin kelgen kishilerdur. Shunga bir - birimizni chüshinishimiz, birlik ittipaqliqni emelge ashurishimiz üchün bu xil féstiwallar intayin muhim ehmiyetke ige.

Uyghurlar tonutiliwatqan bu körgezme bölümige ziyaretchilerning qiziqishi qandaq dégen su'alimizgha jawap bergen sherqiy turkistan medeniyet we hemkarliq jemiyiti xadimi abdulla tursun ependi mundaq dédi:

"Oqughuchilarning qiziqishi intayin yaxshi, ular ‘bu néning bayriqi, bu néning xeritisi, sherqiy türkistan dégen nede? hazir kimler yashaydu? ‘ dégendek so'allarni sorawatidu. Ular yene ‘siler néme ish qiliwatisiler, silerning musteqilliq üchün küresh qiliwatqan kishi we teshkilatlar barmu – yoq’ dégendek so'allarni soridi. Men dunya Uyghur qurultiyi, rabiye qadir qatarliq organ we shexslerning bu heqtiki pa'aliyetlirini tosnushturup öttüm".