Gérmaniyide tashqi siyaset muhakime yighini ötküzüldi

 
Gérmaniye dolqunliri radi'osida 23 - iyun élan qilin'ghan " xitayning bash kötürüshi" namliq xewer buning bir misali. " Gérmaniye tashqi siyaset muhakime yighini" gha gérmaniyining hazir hayat bolghan barliq sabiq bash ministirliri, mesilen؛ shimid, kol, shirödér qatarliqlar hem bügün bash ministirliq wezipisini ötewatqan an'géla mérkél xanim, tashqi ishlar ministiri shitayin mayér ependi we köpligen siyasiyonlar qatnashqan bolup, yighinda xitay mesilisi nuqtiliq halda muzakire qilin'ghan.

Xitaygha purset bérish kérek

Sotsiyal démokratlar partiyisidin chiqqan sabiq bash ministirlarning mutleq köp qismining pikri, xitay bilen bolghan munasiwetke étibar bérish we gérmaniye - xitay otturisida sürkilish peyda qilidighan weqelerdin yiraq turushqa merkezleshken. Tibet mesilisini, kishilik hoquq mesilisini dep, gérmaniyining iqtisadi menpe'etlirige ziyan salmasliqni tekitleshken.

Bu sabiq ministirlar ichide xitay perestlikte eyiblinip kelgen shimid ependi, xitaygha purset bérishni, xitayning özgirishige ilham bérishni, xitaydiki tereqqiyatni étirap qilishni, he désila xitayni eyibleydighan, bésim ishlitidighan tashqi siyasetni özgertishni alahide tekitligen.

" Uyghurlargha ige chiqayli"

Lékin, bu xewerler arisigha xristi'an sotsiyal partiyisi we yéshillar partiyisige mensup bolghan an'géla mérkél xanim bashchiliqidiki siyasiyonlar hem dölet rehberlirining pikirliri héch qisturulmighan. Xristi'an sotsiyal partiyisidin chiqqan an'géla mérkél xanim ötken yili 12 - ayning axiri, gérmaniye tashqi siyasitige tüzitish kirgüzüp, xitay bilen ariliq saqlap mu'amile qilish istratégiyisini belgiligen idi.

Yéshillar partiyisining parlaménttiki wekili folkér bék ependi bolsa, ötken yili 12 - ayning 15 - küni xitayning zitigha tégip, " Uyghurlargha ige chiqayli" namliq 16 maddiliq teklip layihisini parlaméntning testiqigha sun'ghan idi. Xitaydiki insan heqliri depsendichilikige qarshi turuwatqan, Uyghurlar we tibetliklerge ige chiqiwatqan, iqtisadi menpe'etni dep, insan heqlirini qurban qilishqa tüptin qarshi sanalghan bu éqimdikilerning meydanining bu yerde ashkarilanmasliqidin, axbarat wastilirining emdila eslige kéliwatqan xitay - gérmaniye otturisidiki munasiwetke tesir yetküzmeslikni nezerde tutqanliqi melum.

" Bir milletning yene bir milletni tüp yiltizidin yoqitip tashlash siyasiti yürgüzülmekte"

Gérmaniyidiki kishilik hoquq teshkilatliri bolsa an'géla mérkél xanimning himayichiliri bolup, ular gérmaniye hökümitidin xitaygha téximu qattiq qol bolushni telep qilipla qalmay, Uyghurlar mesilisini gérmaniye parlaméntigha anglitishqa tériship kelmekte.

Xeter astidiki milletlerni qoghdash teshkilati asiya bölümining mudiri ulrik délyus ependi 6 - ayning 17 - küni Uyghurlarning myunxéndiki namayishigha qatnashqanda ziyaritimizni qobul qilip, " sherqiy türkistanda yalghuz kishilik hoquq depsendichilikila emes, bir milletning yene bir milletni tüp yiltizidin yoqitip tashlash siyasiti yürgüzülmekte" dégen hemde Uyghurlar mesilisini gérmaniye parlaméntining xizmet küntertipige kirgüzüshke pütün küchi bilen tirishidighanliqini bildürgen idi.

Héssen shitatining prézidénti xitayning haqaritige uchridi

Xewerlerge asaslan'ghanda, gérmaniyidiki 16 shitat ichide, gérmaniye merkizi hökümitidiki hoquq yürgüzüwatqan bezi xitayperestler bilen pikir ortaqliqigha ige bolmighan prézidéntlarning sani yenila köp iken.

Aldinqi küni, dalay lamaning dosti we an'géla mérkél xanimning aktip qollighuchisi bolghan héssén shitatining prézidénti roland kox ependi tenterbiyichilerni qobul qilghanda, ulardin pütün dunyaning diqqitini qozghaydighan bir ish qilishni telep qilghan. Bu seweblik xitayning shiddetlik hujumliri we haqaretlirige uchrighan.