Amérika sot mehkimisi gu'antanamodiki Uyghurlar toghrisida sot achti

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki tepsili melumati
• Download story audio

Bu resim 2002-yil 18-yanwar küni dölet mudapi'e ministirliqi teripidin élan qilin'ghan bolup, afghanistandin tutup kélin'genler gu'antanamogha tutup turulmaqta.

Amérikining washin'gton alahide rayonidiki bir fédéral sot mehkimisi, düshenbe küni gu'antanamo bazisidiki Uyghur tutqun ababekri qasim we adil ablikimler toghrisida sot échip, tutqunlarni qoyup bérish toghrisidiki erznamini tingshidi.

"Ularni tutup turushning qanuniy asasi yoq"

Merkizi bostondiki bikham mikachin qanun mulazimet ornining adwokati seybin willét, ababekri qasim we adil ablikimlarning 2005 - yili 26 - mart küni amérika alahide herbiy sot kolligiyisi teripidin " qanunsiz düshmen jengchiliri emes," dep aqlan'ghanliqini eskertip, tutqunlarning qoyup bérilishini telep qildi.

Adwukat seybin willétning tekitlishiche, amérika herbiy sot kolligiyisi tutqunlarni amérikigha tehdit emes, dep höküm chiqarghandin kéyin, ababekri qasim we adil ablikimlarni gu'antanamodiki türmide dawamliq tutup turushning qanuni asasi qalmighan.

Düshenbe künki sot ababekri qasim we adil ablikimlar qatnashmighan ehwalda élip bérildi. Adwukat seybin willét, tutqunlarning qoyup bérilishini telep qilish bilen birge, ularni gu'antanamodiki türme sirtigha orunlashturulush shundaqla washin'gtondiki sot mehkimisge chiqirish teklipi berdi.

Seybin willétning tekitlishiche, tutqunlarning a'ile - tawabati yéqinqi künlergiche ababekri qasim we adil ablikimlarning gu'antanamoda hayat ikenlikidin xewersizken. A'ile - tawabati ularning xewirini yéqinda erkin asiya radi'osining bu heqtiki programmisida anglighan.

Seybin willét, ababekri qasim we adil ablikimlarni aqlap, " ular turmush qurghan bir dada, bir bala, bir ini shundaqla bir aka," dep körsetti.

Tutqunlarning kishilik hoquqigha hörmet qilish kérek

Mezkur diloni amérika fédéral sot mehkimisining sotchisi jéymis robértson soridi. Sotchining eskertishiche, sotning bush hökümitige tutqunlarni sot mehkimisige élip kélishni telep qilish mumkinchiliki bar, emma gu'antanamodiki tutqunlarni paytext washin'gton'gha élip kélish adettiki ish emes.

Közetküchiler, eger tutqunlar washin'gtondiki sot mehkimisige élip kélinse, ularning amérikida qélish yoli échilidighanliqini bildürmekte. Seybin willét, tutqunlarning adwokat bilen erkin uchrishish, terjiman ishlitish shundaqla a'ile - tawabati bilen téléfon alaqisi qilish hoquqigha hörmet qilishni telep qildi.

Jéymis robértson, adwokatning tutqunlarni gu'antanamodiki musapirlar lagirigha yötkesh toghrisidiki telipige oyliship jawab bérilidu, dédi. Gu'antanamoda karayiblardiki kuba, hayti qatarliq döletlerdin qéchip kelgen musapirlarni yighiwélish lagiri bar. Eger jéymis robértson adwokatining teklipini qobul qilsa, u herbiy da'irilerge tutqunlarni türmidin azat qilish toghrisida höküm chiqarghan tunji sotchi bolup qalidu.

Amérika Uyghur jem'iyitining re'isi nuri türkel düshenbe künki sotni ijabiy bir qedem, dep körsetti.

Bu yil 36 yashtiki ababekri qasim bilen 31 yashtiki adil ablikimlar, 2001 - yilning axiri yaki 2002 - yilning bashliri pakistanda qolgha élin'ghan. Gu'antanamodiki " qanunsiz düshmen jengchilirini" sotlash yolida qurulghan amérika herbiy sot kolligiyisi, ababekri we adillarni amérikigha tehdit emes, " xata chaghda we xata jayda turup qalghan kishiler," dep qarar qildi.

Hökümet Uyghur tutqunlarni 3 - bir döletke orunlashturush üchün térishmaqta

Hökümet terepning adwokati térriy hénriyning tekitlishiche, bush hökümiti Uyghur tutqunlarni 3 - bir döletke orunlashturush üchün tirishmaqtiken. Emma u, tutqunlargha da'ir mesililerning tepsilati heqqide toxtilishni xalimidi.

Seybin willét, tutqunlarni amérikidiki Uyghur jame'étining yitekchilikige tapshurup bérish telipini otturigha qoydi. Seybin willét tutqunlar toghrisida " ular esker emes, ular jinayetchi emes, ular peqet Uyghur xelqi," dédi. U mundaq deydu: " Uyghurlar uzundin béri xitay komunistlirining bésimi astida éziliwatidu. Dunyada amérikini Uyghurlargha oxshash qollaydighan musulmanlar bolmasliqi mumkin. Méning ulargha oxshash ézilgen insanlarni yaxshi körgen chaghlirimiz hazirmu ésimde bar."

Emma herbiy da'iriler, Uyghur tutqunlarni " salametlik we bixeterlik" sewebliridin dawamliq tutup turush zörür, qarimaqta. Sotchi robértson, adwukatning tutqunlarni gu'antanamodiki eskerler turuwatqan rayon'gha orunlashturush teklipini toghra tapmidi. Emma u, tutqunlarni musapirlargha oxshash erkin pa'aliyet qilalaydighan, emma bashqurush astidiki bir jaygha orunlashturush mesilisini oyliship körüshke bolidu, dédi.

Sot mehkimiside hökümet terepning adwokati térriy hénriy, gu'antanamodiki Uyghurlar bilen 2 - dunya urushidiki esirlerning ehwalini sélishturup, ularning urush axirlashqiche tutup turulghanliqini bildürdi. Emma robértson, gérmaniyilik urush esirliri bilen Uyghurlarning ehwali tüptin perqlinidighanliqini éytti.

Seybin willétning tekitlishiche, u 7 - ayda gu'antanamogha bérip, ababekri qasimlar bilen körüshkendin kéyin, herbiy sot kolligiyisi ularni " qanunsiz düshmen jengchiliri emes," dep höküm qilghanliqidin xewer tapqan. U, amérika herbiy sot kolligiyisining buningdin özini xewerlendürmigenlikige narazi boldi shundaqla robértson, hökümet adwukatining buninggha izahat bérishini telep qildi. Seybin willétning tekitlishiche, adil ablikimning hedisi yéqinda uninggha téléfon qilip, " inimizni öldi, dep kéliwatattuq, dep tekitligen.