Gu'antanamodiki Uyghurlar amérikiliqlarning yaridimige érishmekte

• Muxbirimiz qanatning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Gu'antanamota tutup turuliwatqan Uyghurlarning biri - adil hékim. Yéqinda amérikilik adwokat sabin willet ependi ababekri qasim we adil hékimning adwokatliqini üstige élip, ularning baldurraq türmidin chiqishi üchün heriket qilmaqta.Resimni adilning adwokati sabin willet ependi teminligen.

Siyasiy analizchilarning éytishiche, gu'antanamoda tutup turiliwatqan Uyghurlarning mesilisi mezkur araldiki bashqa dölet puqraliridin nurghun jehette perqlinidiken.

Uyghurlarning qayturulidighan döliti yoq

Birinchidin, gu'antanamoda tutup turiliwatqan herqaysi dölet puqralirining öz döletlirige qaytishi mumkin. Lékin bu yerde tutup turiliwatqan Uyghurlarning qaytidighan döliti yoq. Ularning xitaygha qaytishi mumkin emes. Eger xitaygha qayturulsa, qattiq jazalargha uchraydighanliqi éniq. Shunga amérika hökümiti ularni xitaygha qayturushni ret qilmaqta.

Ikkinchidin, ular öz ixtiyari bilen afghanistan'gha barghan emes. Panahlinidighan bashqa birer dölet tapalmighanliqi üchün, afghanistan'gha bérip turushqa mejbur bolghan.

Üchinchidin, gu'antanamoda tutup turiliwatqan Uyghurlar amérikigha qarshi héchqandaq heriket élip barmighan. Bezi amérika hökümet xadimlirimu bu Uyghurlarning xata bir waqitta, xata bir yerde turup qalghanliqini étirap qilmaqta.

Amérika hökümiti, yuqiridiki sewebler tüpeylidin, gu'antanamoda tutup turiliwatqan Uyghurlar mesilisini alahide mesile dep qarimaqta.

Amérika Uyghurlarning xitaygha qayturulmaydighanlqini yene bir qétim éytti

Amérika sabiq tashqi ishlar ministiri kolin pawél 2004 - yili -8 ayda bergen bayanatida, gu'antanamoda tutup turuwatqan Uyghurlarning xitaygha qayturulmaydighanliqini jakarlighan idi. Mushu seyshenbe küni amérika tashqi ishlar minstirliqining bayanatchisi adem erili, yene gu'antanamoda tutup turuwatqan Uyghurlarning xitaygha qayturulmaydighanliqini tekitlidi.

Amérika hökümitining yuqiri derijilik bir xadimi, amérikidin gu'antanamoda tutup turuliwatqan puqralirini qayturup bérishni telep qiliwatqan döletlerning, ulargha insaniy mu'amile qilidighanliqi toghrisida kapaletlik qiliwatqanliqini tekitlep, " lékin xitay hökümiti bizdin, peqet gu'antanamodiki Uyghurlarni qayturup bérishimizni, ulargha qandaq mu'amile qilishqa xitay hökümitining özi qarar béridighanliqini bildürmekte" dégen.

Gu'antanamodiki Uyghurlar türmidin chiqirilishi kérek

Emma, amérika hökümitining, gunahsiz hemde amérika üchün tehdit emesliki ispatlan'ghan halda, gu'antanamodiki Uyghurlarni qoyup bermey tutup turuwatqanliqi, amérika jama'etchilikining ulargha bolghan hésdashliqini qozghimaqta.

2004-Yili 12-awghust küni, amérikining sabiq tashqi ishlar minisitiri kolin pawil erkin asiya radi'osi muxbirining mexsus ziyaritini qubul qilip, amérikining kubadiki gu'entanamo bazisida tutup turiwatqan Uyghur mehbuslirini xitaygha qayturup bermeydighanliqini bildürgen idi.

Gerche amérika hökümet xadimliri, mezkur Uyghurlarni qobul qilidighan birer dölet chiqmighanliqi üchün ularning hazirghiche tutup turuluwatqanliqini bayan qiliwatqan bolsimu, emma nurghun kishiler amérika hökümitining ularni derhal türmidin chiqirip, erkin yürüshige ruxset bérishini telep qilmaqta.

Yéqinda, amérikiliq ataqliq adwokat sibin wilit öz xirajiti bilen gunatanamoda tutup turiliwatqan adil hekim we ababekri qasim isimlik ikki Uyghur yashning qanuniy wekillikini üstige aldi. Sibin, gu'antanamoda tutup turiliwatqan Uyghurlarning bashqilardin perqliq ikenlikini, shuning üchün ularning hoquqi wekillikini öz üstige alghanliqini bildürmekte.

Ular xitayning bésimidin qéchip afghanistan'gha barghan

Adwokat sibin wilit bu heqtet mundaq deydu:

Gerche hökümet gu'antanamoda tutup turuwatqan Uyghurlarning néme bilen eyiblen'genliki heqqide köp melumat bermisimu, bashqa menbeler arqiliq gu'antanamoda tutup turiliwatqan Uyghurlarning xitayning bésimidin qéchip afghanistan'gha bérip qalghanliqini éniqlidim. Ularning diniy esebiylik weya radikalizim bilen munasiwitining yoqliqini, afghanistanda turush meqsitining bashqa ikenlikini we amérikigha qarshi héchqandaq heriket qilmighanliqini tonup yettim. Shunga ularning adwokatliqini öz üstümge élishni qarar qildim. Gu'antanamodiki türmige bérip, adil hekim we ababekri qasim bilen yüz turane körüshtüm hemde ulargha qanuniy wekillikini öz üstümge alghanliqimni bildürdüm"

Ularni washin'gton'gha élip kélishke térishimiz

Gerche hökümet gu'antanamoda tutup turuwatqan Uyghurlarning néme bilen eyiblen'genliki heqqide köp melumat bermisimu, bashqa menbeler arqiliq gu'antanamoda tutup turiliwatqan Uyghurlarning xitayning bésimidin qéchip afghanistan'gha bérip qalghanliqini éniqlidim. Ularning diniy esebiylik weya radikalizim bilen munasiwitining yoqliqini, afghanistanda turush meqsitining bashqa ikenlikini we amérikigha qarshi héchqandaq heriket qilmighanliqini tonup yettim.

Sibin, adil hekim we ababekri qasimni sot mehkimisi üchün washn'gton'gha élip kélishke térishidighanliqini bildürüp mundaq dédi:

" Ularning mesilisige qarawatqan fédéral sot mehkimisning bashliqi jurj robértson her ikki terepning sözlirini diqqet bilen anglap, toghra bir höküm chiqiridu. Adil we ababekrini washin'gton'gha élip kélelisek, ularning qobul qilidighan birer dölet tépish qatarliq nurghun ishliri asanlishidu. Shuning üchün biz, bügün ularni washn'gton'gha élip kélish mesliside sotqa yene bir erz sunimiz shundaqla adil we ababekirining turmushigha kapaletlik qilishni öz üstige alghan washin'gton etrapida yashawatqan bezi Uyghurlarni sotqa tunushturmaqchimiz."

Amérika ulargha siyasiy panahliq bérishi kérek

Sibin wilit, gu'antanamoda tutup turiliwatqan Uyghurlarni washin'gton'gha élip kélish we ularni erkinlikke érishtürüsh üchün öz xirajiti bilen jiddiy tirishchanliq körsitiwatqan bir peytte, yéngi amérika esiri layihisi teshkilatining mu'awin mudiri we yazghuchi alin bork washin'gtonda chiqidighan "heptlik ölchem" zhonilida maqale élan qilip, amérika hökümitini gu'antanamoda tutup turiliwatqan Uyghurlargha siyasiy panahliq bérishke chaqirdi.

Uzundin biri Uyghurlar mesilisige qiziqiwatqanliqini eskertken alin bork, maqaliside otturigha qoyghandek, Uyghurlarni qobul qilalaydighan birdin - bir döletning, amérika ikenlikini tekitlep, amérikining gu'antanamoda tutup turiliwatqan Uyghurlargha siyasiy panahliq bérishi siyasiy weziyetni murekkepleshtürüwétishi mumkin, lékin yenila men maqalemde otturigha qoyghandek, amérika hökümiti Uyghurlargha amérikida siyasiy panahliq bérish mesilisini jiddiy oylishishi kérek, dédi. (Qanat)