Amérika aliy sot mehkimisi Uyghur tutqunlarning erzini ret qildi

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Gu'antanamodiki birqanche Uyghurning adwokati Sabin Willett. Özi teminligen

Buningdin 4 yil ilgiri amérika qoshunliri teripidin xata tutulup qalghan we hazirghiche kubaning gu'antanamo arilidiki tutqunlar lagirida tutup turuluwatqan ikki neper Uyghur tutqunning, amérika aliy sot mehkimisige yollighan erznamisi düshenbe küni mezkur sot mehkimisi teripidin ret qilindi. Aliy sot mehkimisi bu diloni resmiy küntertipke kirgüzüp qayta körüp chiqishni ret qilghan.

Lagirdiki Uyghur tutqunlar adil ablikim we ababekri qasimlarning dilosi bush hökümiti bilen amérika sot mehkimilirini ikkilinish ehwaligha chüshürüp qoyghan bolup, bu amérikida asasiy qanun talash - tartishini keltürüp chiqarghan idi.

Qanunsiz tutup turulghan

Amérikining washin'gton rayonidiki bir fédéral sot mehkimisi 2005- yili 12 - ayda bu ikkeylenni gu'antanamoda dawamliq tutup turushning qanunsiz ikenliki, lékin fédéral sot mehkimisining ularni qoyup bérishke buyruq chüshürelmeydighanliqini höküm qilghan. Adil ablikim we ababekri qasimning adwokatliri ularning qoyup bérilishini qolgha keltürüsh üchün tirishmaqta idi. Adwokatlar , fédéral sot mehkimisining hökümidin kéyin, ikkeylenning dilosini ali sot mehkimisining qaytidin körüp chiqishigha sunup, "bu kishilerning az dégende 3 yildin béri qanunsiz tutup turuluwatqanliqini" ilgiri sürgen.

Lékin bush hökümiti tutqunlarni xitaygha qaytursa ten jazasigha uchraydighanliqini yaki ölüm jazasi bérilmeslikige kapaletlik qilghili bolmaydighanliqini eskertip, ularni 3 - bir döletke orunlashturghiche qoyup bérishke qarshi turdi we aliy sot mehkimisidin bu diloni körüp chiqishni ret qiliwétishni telep qildi.

Dawamliq kütüshke toghra kélidu

Amérika edliye ministirliqining adwokati pa'ul klémént, aliy sotning sotchilirigha, bu diloda hökümetning Uyghur tutqunlarni "muwapiq bir döletke orunlashturush üchün élip bériwatqan diplomatik tirishchanliqini" kütüshke toghra kélidu, dep tekitligen. Amérika aliy sot mehkimisining bayanatchisi düshenbe küni radi'omiz muxbirigha adil ablikim we ababekri qasimlar yollighan "erzinamining ret qilin'ghanliqini," lékin erzinamining ret qilinish sewebige" baha bermeydighanliqini" bildürdi.

Lékin amérika Uyghur jem'iyitining re'isi nuri türkel aliy sotning hökümi bu dilogha chong tesir körsetmeydighanliqini bildürmekte. ) Nuri türkel( buningdin bir yil ilgiri amérika herbiy da'iriliri ababekri qasim we adil ablikimlarni 2001 - yili 12 - ayda pakistanda esir alghandin béri tunji qétim " düshmen jengchisi emes " dep élan qilghan we bu kishilerning amérikigha " tehdit" hésablanmaydighanliqini jakarlap, ularni " xata jay we xata yerde turup qalghan kishiler " dep atighan idi. Amérika tashqiy ishlar ministirliqining eskertishiche, ular Uyghur tutqunlarni orunlashturidighan 3- bir dölet tépishqa tirishiwatqan bolsimu, lékin hazirghiche ularni qobul qilishni xalaydighan birer dölet chiqmidi.

Amérika gu'antanamodiki Uyghurlarni orunlashturush üchün térishmaqta

Gu'antanamota tutup turuliwatqan Uyghurlarning biri - adil hékim. Yéqinda amérikilik adwokat sabin willet ependi ababekri qasim we adil hékimning adwokatliqini üstige élip, ularning baldurraq türmidin chiqishi üchün heriket qilmaqta.Resimni adilning adwokati sabin willet ependi teminligen.

Prézidént bush peyshenbe küni xitay dölet re'isi xu jintawni aq sarayda kütüwalidu. Térrrorchiliq we kishilik hoquq mesilisi ikki dölet rehbirining her qétimqi uchrishishida tilgha élinidighan en'eniwiy témilar bolup qaldi.

Gérmaniyide chiqidighan "dunya" gézitining ötken heptidiki xewiride ashkarilishiche, 5 - ayda amérikini ziyaret qilidighan gérmaniye bash ministiri an'géla markél, bush hökümitining gu'antanamodiki Uyghurlarni gherb dunyasida Uyghurlar eng köp merkezleshken gérmaniyige oro'unlashturush heqqidiki bésimigha duch kelmekte iken.

Aliy sotning mezkur dilo heqqidiki qarari közetküchiler teripidin amérika edliye tarixida ilgiri körülüp baqmighan özgiche ehwal, dep qaralmaqta. Adil ablikim we abekri qasimlarning adwokati washin'gton rayonidiki fédéral sot mehkimisining ötken yili 12 - ayda chiqarghan qararidin kéyin, aliy sot mehkimisi bilen birge washin'gton rayonidiki ottura sot mehkimisige tengla erz sun'ghan.

Nury türkel: aliy sotning qarari tosalghu bolmaydu

Amérika Uyghur birleshmisining re'isi nuri türkelning eskertishiche, bu dilo amérika prézidéntining hoquq da'irisi qeyerdin qeyergiche bolushi kérek, deydighan zor mesilige munasiwetlik téma bolup qalghan.

Qanuni tertip boyiche fédéral ottura sot mehkimisi diloni körüp chiqishtin burun, mezkur diloni közdin kechürüsh aliy dot mehkimisi teripidin ret qilindi. Fédéral ottura sot mehkimisi 5 - ayning 8 - küni adil ablikim we ababekri qasimlarning erzinamisi boyiche sot achidu. Nuri türkelning tekitlishiche, aliy sot mehkimisining düshenbe künki qarari tutqunlarning ottura sot mehkimisidin chiqidighan qarargha qayil bolmisa, aliy sot mehkimisige erz sunushigha tosalghu bolmaydu.

Adil ablikim we ababekri qasimlar nöwette gu'antanamodiki bir qeder erkin heriket qilishqa yol qoyulidighan "amérika keslenchüki" isimlik lagirda tutup turulmaqta.

Aliy sot arlashqandila qanunning eslidiki rolining burmilinip kétishtin saqlighili bolidu

Amérika edliye ministirliqining adwokati pa'ul kléméntning eskertishiche, tutqunlar bu lagirda téliwizor köreleydu, muzika angliyalaydu, kitap oquyalaydu we putbol, walibol we tik-tak top qatarliq tenterbiye türlirini oynash pursitige ige. Lékin tutqunlarning adwokatliri gu'antanamoda özini öltürüwélishqa urunidighanlarning köpiyiwatqanliqini we bu kishilerning yalghuzchiliqqa terk étilgenlikini bildürmekte. Aliy sot mehkimisige yollighan erznamisida gu'antanamoni "tik yarning boyida" dep tekitligen adwokat seybin wéllit, "bu dilogha peqet aliy sot arlashqandila qanunning eslidiki rolini hazirqi jiddiy weziyette burmilinip kétishtin saqlighili bolidu" deydu.

Hazir gu'antanamoda tutup turuluwatqan chet'elliklerning sani texminen 500 etrapida bolup, adil ablikim we ababekri qasimlarning dilosigha bérilidighan höküm bashqilar üchün ölge bolup qélishi mümkin, dep qaralmaqta idi. Amérika aliy sot mehkimisi ikki yil ilgiri gu'antanamodiki tutqunlarning amérika sot mehkimilirige erz qilish hoquqi barliqini tonighan. Adil ablikim we ababekri qasimning amérika alahide herbiy sot kolligiyisige bergen ipadiside körsitilishiche, ular afghanistanning tora bora rayonida xitay hökümitige qarshi turush téxnikilirini ügen'gendin kéyin, amérika bombardimanidin qéchip pakistan'gha barghanda esirge élin'ghan. (Erkin)