Gérmaniye amérikining gu'antanamodiki Uyghurlarni qobul qilish bésimigha duch kelmekte

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Amérika gu'antanamodiki Uyghurlarni qobul qilish toghrisida gérmaniyege bésim ishletmekte

Gérmaniye bash ministiri an'géla markél kéler ayning 3 ‏- küni aq sarayda prézidént bush bilen iran yadro mesilisi we ottura sherq rayonida démokratiyini ilgiri sürüsh qatarliq témilarni öz ichige alghan yer shari xaraktérlik mesililer boyiche muzakire élip baridu. Gérmaniye metbu'atlirining ilgiri sürüshiche, qisqighine 4 ay ichide prézidént bush bilen 2 ‏- qétim uchrishidighan bash ministir an'géla markél, kubaning güentanamo arilidiki Uyghur tutqunlarni géérmaniyige qobul qilish mesiliside amérika terepning bésimigha duch kelmekte.

Gérmaniye gu'antanamodiki Uyghurlarni qobul qilishi mumkin

Gérmaniyide chiqidighan " dunya " géziti jüme künidiki sanida gérmaniye diplomatlirining sözini neqil keltürüp, bash ministir markélning 3 ‏- may küni prézidént bush bilen aq sarayda ötküzidighan söhbiti güentanamo we güentanamodiki Uyghur tutqunlarni gérmaniyige orunlashturush mesilisige chétilidighanliqini bildürdi. " Dunya " gézitining eskertishiche, amérika hökümiti güentanamodiki dölet mudapi'e ministirliqi teripidin " düshmen jengchisi emes " dep aqlan'ghan 15 neper Uyghur tutqunning gérmaniyige orunlashturulushini telep qilmaqta we bash ministir an'géla markél bu Uyghurlarni qobul qilish heqqidiki bésimgha duch kelmekte. Dunya " gézitining eskertishiche, gérmaniye güentanamoda 2002 - yildin béri tutup turuluwatqan bu Uyghurlarni yerleshtürüshtiki eng muwapiq jay, dep qaralghan. Chünki gérmaniyining bawariye shtati Uyghur musapirlirining yighilghan jayi we ular bu kishilerni tézla öz qoynigha élip kétishi mümkin.

Gérmaniye bash ministiri gu'antanamoni taqashni ashkara telep qilghan birdin-bir yawropa rehbiri

An'géla markél, güentanamodiki tutqunlar lagirini taqiwétishni ashkara telep qilghan birdin - bir yawropa rehbiri. U , gu'antanamo lagirini mewjut bolup turmasliqi kérek,dep tenqidligen. An'géla markél, bu yil 13 ‏- yaniwarda amérikini ziyaret qilishtin bir qanche kün ilgiri, gérmaniyide chiqidighan " dér shpéygil" gézitining ziyaritini qobul qilip, " güentanamogha oxshash qéliptiki türmiler uzun muddetkiche mewjut bolup turmasliqi kérek. Biz bu yerdiki mehbuslarni bir terep qilishning oxshimighan yollirini tépishimiz lazim " digen idi. Iran we güentanamo mesilisi an'géla markélning prézidént bush bilen ötküzgen shu qétimqi söhbitidiki muhim témilardin bolup qalghan bolsimu, lékin gérmaniye bash ministirining güentanamoni taqash teklipi amérikining ret qilishigha uchridi. Amérika tashqiy ishlarministirliqi bayanatchisi mekkormak eyni chaghda, " bu lagir jem'iyetni , qoyup bérilse amérikigha qarshi urushidighan bu xeterlik kishilerdin qoghdash rolini oynaydu " dep tekitligen.

Gu'antanamodiki birqanche Uyghurning adwokati Sabin Willett. Özi teminligen

Gu'antanamodiki Uyghurlarni üchinchi bir döletke orunlashturush mesiliside kishini ilhamlanduridighan ilgirileshler bar

Amérika Uyghur jem'iyitining re'isi nuri türkelning ikki kün ilgiri güentanamogha qarap yolgha chiqish aldida eskertishiche, mezkur lagirdiki Uyghur tutqunlarni 3 ‏- bir döletke orunlashturush mesiliside kishini ilhamlanduridighan bezi ilgirilesh yüz bermekte. Lékin u sözide, kishini ilhamlanduridighan bu ilgirileshning qaysi dölet bilen munasiwetlik ikenlikini tilgha almidi. Gérmaniye hökümiti bolsa bu mesilige ashkara pozitsiye bildürüshni xalimay keldi. Gérmaniye hökümitining bayanatchisi jüme küni bérlinda " dunya " gézitining güentanamodiki Uyghur mesilisige da'ir xewirige baha bérishni ret qilghan. Roytérs axbarat agéntliqining eskertishiche, gérmaniye hökümitining bayanatchisi " biz bu xewerge baha bérelmeymiz " deydu.

Gu'antanamodiki Uyghurlarni qobul qilishtiki nazuk mesililer

Hazir güentanamodiki " amérika keslenchüki" lagirida, amérika dölet mudapi'e ministirliqi teripidin " düshmen jengchisi emes" we amérikigha tehdit shekillendürmeydu dep qaralghan 15 neper Uyghur tutquni, özlirining 3 ‏- bir döletke teqsim qilinishini kütüp turmaqta. Lékin tutqunlar ichidiki amérikini "sheytan" dep qaraydighan diniy qarishi chékidin ashqan radikal pozitsiyidiki bir qanche Uyghur, hazirghiche yuqiri bixeterlik tedbirliri astida nazaret qilinidighan lagirda tutup turulmaqta iken. " Gérmaniye hökümiti güentanamodiki Uyghurlarni qobul qilish mesiliside amérikining bésimigha tirejimekte. " Dunya " gézitining eskertishiche, chünki gérmaniye hökümiti bu mesilining xitay bilen bolghan munasiwitige ziyan yetküzüshidin we Uyghurlarni qobul qilish béyjing da'iriliri teripidin xitaygha qaritilghan " düshmenlik" heriket, dep qarilishidin endishi'e qilidiken. Amérika dölet mudapi'e ministirliqi élan qilghan güentanamodiki tutqunlar sot xatiriside körsitilishiche, Uyghur tutqunlar amérika herbiy sot kolligiyisige afghanistan'gha herbiy telim - terbiye élish üchün bérishtiki meqsidining xitay hökümitige qarshi sherqiy türkistan döliti qurush ikenlikini iqrar qilghan. Amérika dölet mudapi'e ministirliqi ötken yili bu yerdiki bir qisim uyghür tutqunlarni aqlighandin kéyin, tashqiy ishlar ministirliqi ularni orunlashturidighan 3 ‏- bir dölet tépishqa kirishken bolsimu, lékin hazirghiche ularni qobul qilidighan dölet chiqmidi.

Gu'antanamodiki Uyghurlarni üchinchi döletke yötkeshtiki qiyinchiliqlar

Uyghur tutqunlarning adwukati seybin wéllit, " biz nurghun pul xejlep dunyani güentanamoning térrorchilar bilen toshup ketkenlikige ishendürmekchi bolduq. Emdi dunya bizge ishendi we héchkim ularni qobul qilishni xalimaywatidu " deydu. Ötken yili 12 ‏- ayda amérikining washin'gton rayonidiki bir fédiral sot mehkimisining sotchisi jéymis robértson, lagirdiki ababekri qasim we adil ablikimlarni üzlüksiz tutup tutush qanunsiz, dep höküm chiqarghan bolsimu, lékin ularni qoyup bérish heqqide amérika prézidéntigha buyruq chüshürelmeydighanliqini tekitligen. Fédiral sot mehkimisining qararidin kéyin adil ablikim we ababekri qasimlarning adwukati seybin wéllit, amérika aliy sot mehkimisige erz sundi. Seybin wéllitning eskertishiche, güentanamodiki 23 neper Uyghur ichide adil bilen ababekridin sirt, qoyup bérilishi mumkin bolghan az dégende besh neper Uyghur bar. Seybin wéllit hazir güentanamoda tutqunlarning dilosigha yardemleshmekte. Ular bu sepiride ababekri qasimgha uning dadisining ölüm xewirini yetküzmekchi. Nuri türkelning eskertishiche, ular ababekrining "amérika keslenchüki " lagiridiki kamirigha pete qilip, xetme qur'an oquydighan bir qarini tépip qoyghan. (Erkin)